Tại sao chúng ta khóc?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ cao cấp, Bác sĩ chuyên khoa II Đoàn Dư Đạt - Bác sĩ Nội đa khoa - Khoa khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Xử lý cảm xúc, đồng cảm, giảm đau hay hình thành và củng cố các mối liên kết xã hội là những yếu tố lý giải cho vấn đề “tại sao lại khóc”. Tuy nhiên, nếu bạn thường xuyên chảy nước mắt mà không có lý do, đó có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng.

Có thể chia việc tiết nước mắt với ba mục đích khác nhau. Mỗi loại có công dụng riêng và chảy từ ống dẫn nước mắt của bạn vì một lý do khác nhau:

• Nước mắt cơ bản: Những giọt nước mắt này bao phủ đôi mắt của bạn cả ngày. Chớp mắt giúp tán đều chúng trên bề mặt mắt của bạn. Chúng có thể cải thiện tầm nhìn, cung cấp nước cho mắt và làm sắc nét sự tập trung của bạn. Chúng bảo vệ đôi mắt của bạn và ngăn chặn các mảnh vụn. Nước mắt của bạn cũng vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng đến bề mặt của mắt. Để thực hiện công việc của mình, nước mắt bao gồm:
  • Nước;
  • Chất nhầy để dàn trải những giọt nước mắt trên bề mặt đôi mắt của bạn;
  • Dầu bôi trơn, cũng giúp ngăn nước mắt của bạn bay hơi;
  • Các kháng thể và protein đặc biệt để chống lại nhiễm trùng.
• Những giọt nước mắt khó chịu: Những giọt nước mắt này chảy ra từ các tuyến dưới lông mày của bạn khi bạn bóc hành tây, ném lên hoặc bị các mảnh vụn trong mắt. Chúng rửa sạch mắt của bạn và loại bỏ các chất gây kích ứng để bảo vệ mắt.
• Những giọt nước mắt xúc động: Những giọt nước mắt này nảy sinh từ những cảm xúc mạnh mẽ. Đồng cảm, lòng trắc ẩn, nỗi đau thể xác, người thân bị đau, cảm xúc về đạo đức và tình cảm có thể gây ra những giọt nước mắt. Chúng truyền cảm xúc của bạn cho người khác. Những giọt nước mắt cảm xúc khiến bạn cảm thấy dễ bị tổn thương hơn, điều này có thể cải thiện các mối quan hệ của bạn. Khóc thường kết nối mọi người, cho dù đó là vì đau buồn, vì tình yêu, đam mê hay một cảm xúc mạnh mẽ khác. Khóc có thể khiến người khác đồng cảm và từ bi với bạn, làm dịu đi sự tức giận hoặc cảm xúc khó chịu. Nước mắt xúc động chứa nhiều hormone căng thẳng và thuốc giảm đau tự nhiên hơn các loại nước mắt khác, chúng phục vụ một vai trò trị liệu.

Là một dạng thể hiện cảm xúc của con người. Nó có nhiều nguyên nhân, yếu tố giải thích cho việc “tại sao lại khóc”. Các yếu tố, nguyên nhân đó bao gồm:

2.1. Khóc để được giúp đỡ

Hóa ra "một tiếng kêu cứu" không chỉ là một câu nói. Cho dù nước mắt của bạn xuất phát từ sự giận dữ hay đau buồn, khóc cho người khác biết bạn đang gặp khó khăn.

Nếu bạn cảm thấy không thể trực tiếp yêu cầu giúp đỡ, nước mắt của bạn có thể truyền tải yêu cầu này mà không cần lời nói. Hãy nhớ rằng điều này không có nghĩa là bạn cố tình khóc, mà đó là phản ứng của cơ thể mà hầu hết mọi người không thể dễ dàng kiểm soát được.

Ý tưởng này được hỗ trợ bởi một nghiên cứu nhỏ năm 2013. Những người tham gia nghiên cứu này sẽ nhìn vào những bức ảnh có khuôn mặt buồn bã và trung tính, có và không có nước mắt. Họ cho rằng những người có nước mắt trên khuôn mặt dường như có nhu cầu được hỗ trợ nhiều hơn những người không khóc.

Nghiên cứu từ năm 2016, cũng cho thấy mọi người thường có vẻ dễ chịu và ôn hòa hơn là hung hăng khi họ khóc. Điều này có thể giúp giải thích việc bạn sẵn sàng hỗ trợ ai đó đang rơi nước mắt, ngay cả khi biểu hiện cơ bản của họ không nhất thiết gợi lên nỗi buồn.

2.2. Khóc để giảm đau

Nếu bạn bước vào một cánh cửa tủ đang mở hoặc đặt ngón chân lên một góc nhọn, cơn đau dữ dội đột ngột có thể khiến bạn chảy nước mắt. Tuy nhiên, bạn có nhiều khả năng khóc thực sự khi trải qua cơn đau đáng kể trong một thời gian dài, đặc biệt nếu bạn không thể làm gì nhiều để giảm bớt cơn đau đó.

Loại đau kéo dài này có thể do:

• Đau nửa đầu;
• Sỏi thận;
• Xương bị gãy;
• Một chiếc răng bị áp xe;
• Tình trạng đau mãn tính;
• Lạc nội mạc tử cung;
• Sinh con...

Tuy nhiên, cơn đau đến mức khiến bạn khóc không mang lại một lợi ích nào. Nghiên cứu cho thấy rằng khi bạn khóc, cơ thể sẽ tiết ra endorphin và oxytocin.

Những hóa chất tự nhiên này giúp xoa dịu cảm xúc đau khổ cùng với nỗi đau thể xác. Nói cách khác, khóc là một hành vi tự xoa dịu nỗi đau của cơ thể.

2.3. Khóc để hình thành và củng cố các mối liên kết xã hội

Khóc có thể khiến bạn rơi vào tình thế dễ bị tổn thương. Cảm xúc đang trải qua có thể khiến bạn mất tập trung, nhưng đôi mắt của bạn cũng nhòe đi vì nước mắt, khiến bạn khó nhìn. Từ góc độ tiến hóa, điều này sẽ khiến bạn gặp bất lợi trong tình huống “chiến đấu” hoặc “bỏ chạy”.

Trên thực tế, bộc lộ điểm yếu của bạn có thể tạo được thiện cảm từ người khác và thúc đẩy mối quan hệ xã hội. Hầu hết mọi người đều cần ít nhất một số hỗ trợ và đồng hành từ những người khác. Những điều này thậm chí còn trở nên quan trọng hơn trong thời điểm dễ bị tổn thương.

Khi bạn cho phép người khác nhìn thấy điểm yếu của bạn, họ có thể đáp lại bằng lòng tốt, lòng trắc ẩn và các hình thức hỗ trợ tinh thần khác góp phần tạo ra sự kết nối có ý nghĩa giữa con người với nhau.

2.4. Khóc là để xử lý cảm xúc

“Tại sao lại khóc” là bởi vì để xử lý cảm xúc. Khi cảm xúc trở nên cực đoan mà bạn không biết làm thế nào để quản lý hoặc đối phó với chúng, khóc có thể là một cách để bày tỏ chúng và giúp bạn giải tỏa.

Nỗi đau tinh thần có thể gây ra đau khổ sâu sắc, vì vậy cảm giác buồn bã, tội lỗi hoặc lo lắng tràn ngập chắc chắn có thể khiến bạn khóc.

Nhưng bất kỳ cảm xúc dâng trào nào hoặc khó kiểm soát cũng có thể khiến bạn khóc, ngay cả khi bạn không cảm thấy đặc biệt đau đớn.

Nếu bạn đã từng rơi nước mắt, bạn sẽ biết ngay cả những cảm xúc thường được coi là tích cực, chẳng hạn như tình yêu, niềm vui, sự khao khát lãng mạn và lòng biết ơn cũng có thể khiến cho bạn khóc.

Các chuyên gia tin rằng những giọt nước mắt hạnh phúc có thể giúp bạn điều chỉnh những cảm xúc mãnh liệt.

2.5. Khóc vì đồng cảm

Khóc thương cảm là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Giống như những giọt nước mắt của bạn có thể thu hút sự quan tâm và ủng hộ từ người khác, bản thân bạn cũng có thể cảm thông khi nhìn thấy những giọt nước mắt của người khác hoặc cảm xúc đau buồn. Chứng kiến ​​nỗi đau của họ cũng có thể khiến bạn khóc.

Khóc để đáp lại nỗi đau của một người khác không phải là một điều xấu. Trên thực tế, nó gợi ý rằng bạn có thể xem xét các khía cạnh khác và tưởng tượng một tình huống từ quan điểm của người khác. Tóm lại, nó có nghĩa là bạn là một người đồng cảm.

2.6. Khóc là để đáp ứng nhu cầu của bạn

Một số người cố tình khóc để thu hút người khác, nhưng hành vi này không phải lúc nào cũng có ý đồ xấu đằng sau nó. Thay vào đó, mọi người có thể “bật khóc” khi họ không biết cách tốt hơn để đáp ứng nhu cầu của mình.

Hỗ trợ tình cảm là nhu cầu chính đáng của con người, nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng thực hiện được. Sự bất lực đã thể hiện rằng bạn không thể làm gì để cải thiện tình hình của mình, cũng có thể khiến bạn sử dụng nước mắt như một công cụ.

Nếu bạn cảm thấy mình không thể tự mình tạo ra sự thay đổi, bạn có thể cố gắng tìm kiếm sự thông cảm từ những người có thể đưa ra sự hỗ trợ. Tuy nhiên, điều này có thể phải là gượng ép, vì cảm giác thất vọng và bất lực có thể khiến hầu hết mọi người khóc.

Nếu bạn đang thường xuyên dùng nước mắt thay cho các cách tiếp cận hiệu quả hơn để giao tiếp và giải quyết xung đột thì nhà trị liệu có thể giúp bạn tìm ra những lý do tiềm ẩn đằng sau hành vi này và đưa ra những cách lành mạnh hơn để thể hiện nhu cầu và cảm xúc của bạn.

2.7. Khóc còn là thể hiện hạnh phúc vui sướng đến tuột độ:

“Sung sướng đến phát khóc” là sự đáp trả của cơ thể khi con người đang tràn ngập trong cảm xúc tích cực. Ví dụ, người vợ lâu ngày không gặp người chồng đã biệt tích ở chiến trường, nay bỗng nhiên được gặp lại, hoặc ai đó đạt được một thành tích cao vượt cả nỗi mong ước...

Một số người dễ khóc hơn những người khác. Đầu tiên, phụ nữ khóc nhiều hơn nam giới tới 60%. Các chuyên gia không biết chính xác tại sao lại có sự khác biệt về giới tính này.

Có thể là do đàn ông:

• Có ống dẫn nước mắt nhỏ hơn;
• Thường có nhiều testosterone hơn, có thể ức chế khóc;
• Có ít prolactin hơn, một loại hormone có thể thúc đẩy nước mắt;
• Thường được khuyến khích không khóc.

Các nghiên cứu cho thấy những người có mối quan hệ ràng buộc an toàn thường thoải mái hơn khi thể hiện cảm xúc. Họ có thể khóc nhiều hơn trong môi trường bình thường và lành mạnh, trong khi những người có mối quan hệ ràng buộc không an toàn có thể khóc cả trong những thời điểm không thích hợp.

Nghiên cứu tương tự cho thấy rằng những người tránh quan hệ thân thiết với người khác thường ít khóc hơn và cố gắng tránh rơi nước mắt hơn. Những người có phong cách bám víu hoặc phụ thuộc thường khóc hơn những người có mối quan hệ an toàn.

Khóc có thể là bình thường trong một số tình huống nhất định. Nhưng nếu bạn thường xuyên chảy nước mắt mà không có lý do, đó có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng.

Nếu bạn nhận thấy rằng bạn đang khóc mỗi ngày trong các hoạt động bình thường, bạn có thể bị trầm cảm. Các triệu chứng khác của bệnh trầm cảm gồm có:

• Cảm thấy tuyệt vọng, bất lực, buồn bã;
• Mất hứng thú với cuộc sống;
• Chán ăn hoặc ăn quá nhiều;
• Ngủ kém;
• Cảm giác tội lỗi hoặc vô giá trị quá mức.

Nếu bạn nghĩ rằng mình bị trầm cảm, hãy nói chuyện ngay với bác sĩ để tìm ra phương pháp điều trị thích hợp cho bạn.

Các nguyên nhân khác gây ra tình trạng không kiểm soát được nước mắt bao gồm cười và khóc do bệnh lý, đây là một tình trạng có thể đi kèm với bệnh Alzheimer, đột quỵ hoặc các bệnh não khác. Nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu bạn nghi ngờ bạn hoặc một người thân bị tình trạng này.

Đôi khi cảm xúc khiến bạn khóc có thể dữ dội đến mức dẫn đến các triệu chứng về thể chất, chẳng hạn như đau đầu.

Các nhà khoa học không hiểu rõ vì sao khóc gây đau đầu, nhưng những cảm xúc mãnh liệt như căng thẳng và lo lắng, dường như kích hoạt các quá trình trong não mở đường cho cơn đau nhức đầu xuất hiện.

Những giọt nước mắt không cảm xúc hoặc tích cực dường như không gây đau đầu. Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy rằng khóc khi bạn cắt hành hoặc khi bạn hạnh phúc không gây đau đầu. Chỉ có những giọt nước mắt gắn với cảm xúc tiêu cực mới có tác dụng này.

Nếu ai đó bắt đầu khóc trước mặt bạn, phản ứng của bạn có thể xuất phát từ sự khó chịu mà bạn cảm thấy trong tình huống này. Dù bạn có thể không cố ý, nhưng phản ứng của bạn có thể khiến người đang khóc cảm thấy yếu đuối, xấu hổ.

Thay vì vội vàng cổ vũ hoặc đề nghị giúp đỡ ngay lập tức, đôi khi cách tốt nhất bạn nên cho người đó không gian để khóc. Đôi khi chúng ta cần phải rơi nước mắt để xử lý cảm xúc.

Nếu bạn đang ở gần một người đang khóc:

• Thừa nhận nỗi buồn, sự xấu hổ hoặc nỗi đau của họ và thể hiện lòng trắc ẩn đối với cảm xúc của họ;
• Hãy tôn trọng những giọt nước mắt của họ. Hãy để họ giải phóng cảm xúc của họ và cho họ thấy bạn quan tâm;
• Đừng vội đưa ra lời khuyên hay nói bất cứ điều gì. Cho họ không gian để xử lý và giảm bớt nước mắt;
• Sau khi họ cho bạn biết họ đã sẵn sàng trò chuyện, hãy giúp họ điều hướng cảm xúc của mình. Hãy từ bi khi bạn lắng nghe lý do tại sao họ khóc và cảm giác của họ lúc này;
• Đừng nói nhiều nữa. Hãy để họ suy nghĩ và sắp xếp suy nghĩ của họ;
• Chấp nhận cách họ phản hồi trong thời điểm này. Đừng thúc ép họ suy nghĩ theo một cách khác.

Tốt nhất bạn không nên kìm nén cảm xúc trong mọi lúc, nhưng đôi khi điều quan trọng là phải kìm được nước mắt. Nếu bạn cần kiềm chế tiếng khóc, hãy cố gắng kìm nước mắt chỉ cho đến khi bạn ở một nơi tốt hơn để khóc. Bằng cách này, bạn sẽ không kìm nén cảm xúc của mình hoàn toàn.

Nguồn tham khảo: healthline.com, webmd.com