Nguyên nhân khiến phổi ứ nước

Phổi ứ nước hay còn gọi phù phổi là một tình trạng gây ra bởi lượng chất lỏng dư thừa trong phổi. Chất lỏng này tích tụ trong nhiều túi khí ở phổi dẫn đến tình trạng khó thở và tràn dịch màng phổi.

Trong hầu hết các trường hợp, các vấn đề về tim đều dẫn đến phù phổi. Nhưng chất lỏng có thể tích tụ trong phổi vì những lý do khác nhau, bao gồm viêm phổi, tiếp xúc với một số chất độc và thuốc, chấn thương thành ngực và đi du lịch hoặc tập thể dục đối với độ cao lớn.

Phù phổi phát triển đột ngột (phù phổi cấp) là một cấp cứu y tế cần được chăm sóc ngay lập tức vì phù phổi đôi khi có thể gây tử vong. Điều trị phù phổi khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân nhưng nhìn chung bao gồm oxy bổ sung và thuốc.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổi ứ nước hay phù phổi có thể xuất hiện đột ngột hoặc phát triển theo thời gian và sẽ tùy thuộc vào từng loại phù phổi.

2.1. Các triệu chứng của phù phổi đột ngột (cấp tính)

• Khó thở hoặc thở gấp đến mức trầm trọng hơn khi bạn hoạt động hoặc khi nằm
• Cảm giác ngộp thở hoặc chết đuối trầm trọng hơn khi nằm
• Ho tạo ra đờm sủi bọt có khả năng nhuốm máu
• Thở khò khè hoặc thở hổn hển
• Da lạnh
• Lo lắng, bồn chồn hoặc có cảm giác sợ hãi
• Môi hơi xanh
• Nhịp tim nhanh và sẽ không đều (đánh trống ngực)
• Các dấu hiệu và triệu chứng của phù phổi dài (mãn tính)
• Khó thở khi hoạt động hoặc khi bạn nằm thẳng
• Thức giấc vào ban đêm và kèm theo ho hoặc cảm giác khó thở có thể thuyên giảm bằng cách ngồi dậy
• Khó thở hơn bình thường khi bạn hoạt động về thể chất
• Thở khò khè
• Tăng cân nhanh chóng
• Sưng ở chi dưới của bạn
• Mệt mỏi
• Ho mới hoặc nặng hơn

2.2. Các dấu hiệu và triệu chứng của phù phổi cấp ở độ cao (HAPE)

Phù phổi cấp ở độ cao có thể xảy ra đối với người lớn và trẻ em đi du lịch hoặc tập thể dục ở độ cao lớn. Các dấu hiệu và triệu chứng này sẽ tương tự như những dấu hiệu xảy ra đối với phù phổi cấp bao gồm:

• Nhức đầu, có thể sẽ là triệu chứng đầu tiên
• Khó thở khi hoạt động và nặng hơn là khó thở khi nghỉ ngơi
• Giảm khả năng tập thể dục như khi bạn đã từng có
• Ho khan, lúc đầu
• Sau đó, ho có đờm màu hồng và sủi bọt
• Yếu đuối
• Đau ngực
• Sốt nhẹ
• Các dấu hiệu và triệu chứng của phù phổi độ cao (HAPE) thường có xu hướng trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm.

Có nhiều nguyên nhân phổi ứ nước, dân gian thường hay nói tắm đêm là thói quen xấu khiến phổi tràn dịch, điều này không đúng. Phổi có nước xuất phát từ nhiều nguyên nhân, thường dựa trên màu sắc của dịch, các xét nghiệm vi sinh, tế bào học, sinh hóa, X-Quang... như:

• Nước dịch vàng chanh (Tràn dịch màng phổi dịch tiết): Nguyên nhân chính là do lao phổi, viêm phổi, tác động mạch phổi, áp xe gan hay viêm màng ngoài tim,...
• Màu dịch trong vắt (Tràn dịch màng phổi dịch thấm): Thường gặp trong các bệnh gây ứ nước trong cơ thể nhất là thận nhiễm mỡ, suy dinh dưỡng, suy tim xơ gan và bị sưng tuyến giáp trạng.
• Màu dịch hồng hoặc đỏ (Tràn máu - tràn khí màng phổi): Đó là triệu chứng của ung thư phổi hay do di căn của các loại ung thư vào phổi. Loại dịch này có hiện tượng phát triển và tái phát nhanh sau khi chọc rút nước dẫn đến khó thở nhiều.
• Nếu màu dịch đục có mủ (Tràn dịch mủ): Đây là do nhiễm khuẩn tiên phát ở mô màng phổi hoặc nhiễm khuẩn thứ phát của tràn dịch màng phổi, áp xe gần màng phổi.
• Dịch trắng như nước gạo hoặc vàng đục lóng lánh là do chèn ép ống ngực bởi các khối u và chấn thương lồng ngực hay chèn ép tĩnh mạch dưới đòn. Loại dịch này thường sẽ không tìm rõ cơ chế phát sinh.
• Xơ gan cổ trướng và suy thận mạn
• Do ký sinh trùng
• Do các bệnh lý có tính chất hệ thống như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ
• Ngoài ra, một khi các tế bào ung thư di căn vào trong màng phổi thì sẽ khiến cho mạch phổi dễ bị tắc nghẽn. Thậm chí có khả năng đây là kết quả của việc xạ trị điều trị ung thư
• Do một số bệnh lý về ung thư chẳng hạn như:
• Ung thư vú
• Ung thư phổi
• Ung thư cổ tử cung
• Ung thư buồng trứng

Phù phổi xuất hiện đột ngột (phù phổi cấp) sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng. Gọi 911 hoặc trợ giúp y tế khẩn cấp nếu bạn có bất kỳ các dấu hiệu và triệu chứng cấp tính nào sau đây:

• Khó thở và đặc biệt nếu nó xảy ra đột ngột
• Khó thở hoặc cảm giác nghẹt thở (khó thở)
• Một âm thanh sủi bọt, thở khò khè hoặc thở hổn hển khi bạn thở
• Khạc đờm màu hồng, sủi bọt khi bạn ho
• Khó thở kèm theo vã mồ hôi nhiều
• Màu xanh hoặc màu xám đối với làn da của bạn
• Sự hoang mang
• Giảm huyết áp đáng kể dẫn đến tình trạng choáng váng, chóng mặt, suy nhược hoặc đổ mồ hôi
• Bất kỳ triệu chứng phù phổi nào trở nên xấu đi đột ngột

Đừng cố lái xe đến bệnh viện. Thay vào đó, bạn hãy gọi 911 hoặc chăm sóc y tế khẩn cấp và chờ sự giúp đỡ.

Người bệnh mắc phổi ứ nước có thể gặp phải một số biến chứng nguy hiểm như:

• Thở khó khăn
• Sưng chân, bàn chân và bụng
• Tích tụ chất lỏng ở trong các màng bao quanh phổi của bạn (tràn dịch màng phổi)
• Tắc nghẽn và sưng gan
• Điều trị ngay lập tức là cần thiết đối với phù phổi cấp để ngăn ngừa tử vong.

Để điều trị tràn dịch màng phổi, các bác sĩ sẽ xác định xem nguyên nhân gây ra tình trạng ứ nước trong khoang màng phổi, từ đó có chiến lược điều trị phù hợp.

6.1. Chọc hút dịch màng phổi

Đây là phương pháp điều trị phổ biến nhất hiện nay. Phương pháp này giúp đào thải bớt lượng dịch, làm cho bệnh nhân dễ thở hơn.

6.2. Dẫn lưu màng phổi

Phương pháp này được dùng trong trường hợp bệnh nhân bị tràn mủ, tràn máu màng phổi, tràn dịch kèm tràn khí màng phổi. Một dụng cụ hình ống đặc biệt (ống dẫn lưu) thông thường bằng silicon thì được đặt xuyên qua da vào khoang màng phổi và được kết nối với một hệ thống hút áp lực âm để dẫn lưu mủ và máu ra ngoài.

6.3. Điều trị nội khoa

Sẽ tùy từng nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ có chỉ định biện pháp điều trị nội khoa phù hợp:

• Nếu do nhiễm khuẩn (viêm mủ màng phổi) sẽ cho dùng kháng sinh
• Nếu do lao sẽ được điều trị thuốc kháng lao;
• Nếu do bệnh ung thư sẽ được điều trị hoá chất, có thể gây dính màng phổi để tránh dịch tái phát nhanh.

6.4. Điều trị hỗ trợ

• Chống suy hô hấp: chọc tháo dịch và thở oxy qua ống thông mũi
• Giảm đau, hạ sốt bằng paracetamol
• Nghỉ ngơi tại giường; ăn những thức ăn nhẹ, dễ tiêu, đủ năng lượng và dinh dưỡng
• Cần tập vật lý trị liệu hô hấp theo sự chỉ dẫn của bác sĩ.

Bệnh nhân bị phù phổi có thể trạng yếu ớt, mệt mỏi nên việc nâng cao thể trạng bằng cách bổ sung chế độ dinh dưỡng khoa học sẽ giúp hỗ hợp người bệnh chống chọi bệnh tốt hơn. Bạn có thể ngăn ngừa phù phổi bằng cách:

• Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh với các loại thực phẩm giàu protein như thịt, trứng, sữa, ...; các loại vitamin, đặc biệt là vitamin C có trong hoa quả tươi như cam, bưởi,... trong bữa ăn hàng ngày để đảm bảo đủ năng lượng.
• Quản lý cân nặng của bạn.
• Tập thể dục thường xuyên.
• Đừng hút thuốc.
• Hạn chế muối và rượu.
• Quản lý căng thẳng.
• Ngăn ngừa phù phổi độ cao (HAPE)

Để ngăn ngừa HAPE, hãy từ từ đi lên các độ cao lớn. Mặc dù các khuyến nghị khác nhau nhưng hầu hết các chuyên gia đều dành lời khuyên cho bạn là nên tăng độ cao không quá 1.000 đến 1.200 feet (khoảng 300 đến 360 mét) mỗi ngày khi bạn đạt tới 8.200 feet (khoảng 2.500 mét).

Một số người leo núi sử dụng thuốc theo toa như acetazolamide hoặc nifedipine (Adalat CC, Procardia) để giúp ngăn ngừa các dấu hiệu và triệu chứng của HAPE. Để ngăn ngừa HAPE, hãy bắt đầu sử dụng thuốc ít nhất một ngày trước khi đi lên. Hãy hỏi bác sĩ của bạn rằng bạn cần sử dụng thuốc trong bao lâu sau khi bạn đến điểm đến trên độ cao của mình.

Khi bị phổi ứ nước, người bệnh sẽ luôn cảm thấy lo lắng, sợ hãi vì thế người thân của bệnh nhân luôn phải thiết lập sự tin tưởng, gần gũi, an ủi và động viên. Khuyến khích, động viên bệnh nhân giải bày nỗi sợ hãi, lo lắng của họ về căn bệnh đang gặp phải. Bạn hãy giải thích cho bệnh nhân hiểu được sự cần thiết khi có tâm lý tốt, tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ sẽ giúp cho việc điều trị bệnh phổi ứ nước nhanh chóng và có thể khỏi được hoàn toàn.

Bên cạnh đó, việc giữ yên tĩnh, sạch sẽ và thoáng mát ở trong phòng bệnh sẽ giúp bệnh nhân bị tràn dịch màng phổi nghỉ ngơi, thư giãn tốt làm quá trình điều trị bệnh tiến triển tốt hơn.

Có rất nhiều phương án điều trị phổi ứ nước, bác sĩ sẽ chỉ định một hoặc kết hợp các cách dưới đây:

• Sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc kháng ung thư là cần thiết.
• Chọc hút, dẫn lưu dịch từ khoang màng phổi để giảm thiểu tác động xấu của bệnh tới sức khỏe của người bệnh.
• Có thể sử dụng thuốc Đông Y để tăng cường chức năng phổi và rút dịch một cách tự nhiên, an toàn.
• Nếu dịch khoang màng phổi quá nhiều thì tình trạng bệnh trở nên xấu đi thì cách tốt nhất là mổ dẫn lưu máu, mủ hoặc dịch ra bên ngoài.

Tình trạng phổi ứ nước là bệnh lý nguy hiểm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Tuy nhiên, bệnh nhân khi được chẩn đoán và điều trị y tế kịp thời sẽ có cơ hội sống khỏe mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống.