Phục hồi chức năng ở người bị đau dây thần kinh tọa

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Dây thần kinh tọa là dây thần kinh lớn nhất trong cơ thể xuất phát từ đốt cột sống thắt lưng L5- S1, đi xuống mông, mặt sau đùi, bắp chân, cẳng chân, bàn chân. Đau dây thần kinh tọa xảy ra khi dây thần kinh tọa bị tổn thương do viêm hay do bị hoặc chèn ép. Bệnh nhân đau thần kinh tọa phần lớn là người cao tuổi, người bị tiểu đường lâu năm và người béo phì.

Nguyên nhân gây đau thần kinh tọa chủ yếu do thoát vị đĩa đệm, đĩa đệm lồi ra và đè trực tiếp lên dây thần kinh tọa. Ngoài ra có thể kể đến các nguyên nhân khác như: viêm khớp thoái hóa gây kích thích hoặc chén ép dây thần kinh tọa; chèn ép bởi khối u, cơ, nhiễm trùng chảy máu do chấn thương, hẹp ống sống,...

Các triệu chứng của đau thần kinh tọa bao gồm: đau dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa từ thắt lưng lan xuống mông, đùi, cẳng chân và có thể tới bàn chân, đau thường liên tục hoặc từng lúc, giảm đi khi nghỉ ngơi tăng lên khi đi lại vận động nhiều, khi cúi người, khi ngồi lâu, đau âm ỉ hay dữ dội, đau có thể kèm theo cảm giác nóng rát, tê cứng, mỏi hoặc yếu cơ từ thắt lưng xuống mông và dọc xuống mặt sau cẳng chân, thường bị 1 chân. Trường hợp nặng bệnh nhân đi lại khó khăn, thậm chí không thể đi lại.

Bệnh gây ảnh hưởng đến sức lao động, làm người bệnh bị hạn chế trong các hoạt động sinh hoạt hằng ngày, dần dần gây teo cơ, thậm chí dẫn đến tàn phế.

Điều trị đau dây thần kinh tọa quan trọng nhất là chẩn đoán nguyên nhân và điều trị theo nguyên nhân gây bệnh, trong đó các biện pháp điều trị nội khoa bảo tồn có hiệu quả cao khi kết hợp với vật lý trị liệu và phục hồi chức năng để giảm đau và duy trì khả năng vận động, phòng ngừa các biến chứng do đau và giảm vận động gây ra. Can thiệp phẫu thuật được đặt ra khi các biện pháp điều trị bảo tồn không kết quả hay trong các trường hợp chấn thương cột sống, trượt đốt sống gây mất vững, thoát vị đĩa đệm mức độ nặng, hẹp ống sống nặng, u thân đốt sống hay u tủy có chèn ép rễ thần kinh...

Việc thường xuyên điều trị phục hồi chức năng, tập luyện giúp thư giãn, giảm đau hiệu quả, có thể kéo dài thời gian, hạn chế bệnh tiến triển nặng lên.

Các phương pháp phục hồi chức năng cho bệnh nhân đau dây thần kinh tọa có thể sử dụng bao gồm chườm nóng, chiếu tia hồng ngoại, laser, sóng ngắn, siêu âm, từ trường, điện châm, máy kéo giãn cột sống, xoa bóp... Những cách này sẽ phát huy hiệu quả tối đa nếu người bệnh kết hợp với phương pháp điều trị nội khoa.

Cụ thể:

• Nghỉ ngơi tuyệt đối trong trường hợp nặng đau nhiều, nên nằm giường cứng, tránh nằm võng hay ngồi ghế xích đu, tránh vận động mạnh như xoay người đột ngột, chạy nhảy, cúi gập người.
• Chườm nóng hoặc lạnh nơi bị đau, nên chườm lạnh trước trong vòng 48 đến 72 giờ sau đó bắt đầu chườm nóng.
• Nhiệt trị liệu có tác dụng giảm đau chống co cứng cơ giãn mạch, tăng cường chuyển hóa dinh dưỡng, tăng cường tuần hoàn. Nhiệt trị liệu bao gồm: Chiếu hồng ngoại, sóng ngắn, sóng siêu âm. Lưu ý không dùng trong trường hợp viêm nhiễm cấp tính.
• Các phương pháp điều trị điện: điện xung, điện phân, dòng TENS, dòng giao thoa có tác dụng kích thích thần kinh cơ, giảm đau, tăng cường chuyển hóa rất có hiệu quả cho bệnh nhân đau dây thần kinh tọa.

• Các kỹ thuật xoa bóp, di động mô mềm vùng thắt lưng và chân bị bệnh. Các kỹ thuật này có tác dụng tăng tuần hoàn, chuyển hóa dinh dưỡng và bài tiết, điều hoà quá trình bệnh lý, thư giãn cơ, khớp sâu, giảm đau hiệu quả.
• Kéo dãn cột sống: có thể thực hiện bằng tay trong giai đoạn cấp hoặc bằng máy kéo dãn trong giai đoạn bán cấp và mãn tính, áp dụng 1-2 lần/ngày, mỗi lần 15-20 phút. Đây là phương pháp giúp kéo giãn khoảng cách giữa 2 đốt sống từ đó giảm áp lực lên đĩa đệm, căng hệ thống dây chằng quanh khớp giảm chèn ép dây thần kinh tọa do đó giảm đau hiệu quả. Chỉ định trong các trường hợp thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm. Máy kéo dãn cột sống ra đời mang lại nhiều hiệu quả cho bệnh nhân giúp giảm đau, tác động đúng cơ chế, kéo dài thời gian tiến triển bệnh.
• Một số bài tập tại nhà hỗ trợ điều trị đau dây thần kinh tọa:

Động tác 1 (hình 1): Tư thế đơn giản này có tác dụng kéo dãn phần xương cột sống, giảm chèn ép. Thực hiện như sau: người bệnh nằm ngửa trên mặt phẳng, co từ từ 2 đầu gối vào ngực, 2 tay ôm đầu gối, lưng thẳng. Giữ tư thế này 30 giây, sau đó duỗi chân ra và lặp lại.

Động tác 2 (hình 2): Người bệnh quỳ gối và chống hai tay xuống thảm tập, tay phải giơ thẳng về phía trước kết hợp với chân bên phải duỗi thẳng ra sau giữ lại 10 giây rồi đổi bên.

Động tập 3 (hình 3): Người bệnh nằm ngửa, gập hông gập gối hai chân, hai bàn chân vẫn còn chạm đất, hai khuỷu tay chống xuống thảm, ưỡn ngực và cổ ra sau, giữ lại lúc nào thấy khó chịu nghỉ rồi. Lặp lại nhiều lần.

Động tác 4 (hình 4): Người bệnh nằm ngửa, gập hông gập gối hai chân, hai bàn chân vẫn còn chạm đất, ấn lưng xuống thảm tập, giữ lại 10 giây. Lặp lại nhiều lần.

Động tác 5 (hình 5): Người bệnh nằm ngửa, hai bàn tay úp xuống đặt kế bên nhau và để dưới mông, hai chân chống lên, co gối, gót chân gần đụng mông, hít thở tối đa. Tác dụng của động tác này là vận động, tập khớp cơ vùng thắt lưng.

Động tác 6 (hình 6): Người bệnh quỳ gối và chống hai tay xuống thảm, lưng cong lên như lưng con mèo, giữ lại 10 giây rồi hạ lưng xuống, lặp lại 15 lần.

Đau dây thần kinh tọa cần được điều trị sớm để tránh những biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Bạn nên lựa chọn điều trị tại các bệnh viện uy tín, có thiết bị y tế hiện đại để đạt được hiệu quả cao.