Ưu điểm và hạn chế của máy siêu âm trong chẩn đoán hình ảnh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Tôn Nữ Trà My - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại được thực hiện trong các khâu thăm khám, chẩn đoán, phục vụ công tác điều trị bệnh tại các cơ sở y tế, bệnh viện. Vì thế, hiện nay có nhiều loại máy siêu âm ra đời để đáp ứng nhu cầu đó. Bên cạnh những ưu điểm siêu âm thì cũng tồn tại những mặt hạn chế siêu âm nhất định.

Siêu âm là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn giúp cho các bác sĩ có thể chẩn đoán và điều trị bệnh. Siêu âm quy ước tạo ra những hình ảnh các lát cắt mỏng và phẳng của cơ thể. Những tiến bộ trong kỹ thuật siêu âm hiện đại ngày nay, bao gồm siêu âm 3 chiều (siêu âm 3D) có khả năng tái tạo lại dữ liệu thu nhận được từ sóng âm thành hình ảnh 3 chiều. Siêu âm 4 chiều (siêu âm 4D) là siêu âm 3 chiều có ghi nhận sự chuyển động. Theo đó, một số ưu điểm của máy siêu âm có thể kể đến như:

• Giúp các bác sĩ thực hiện thăm khám các bệnh lý như: u, viêm, dị dạng,... tại nhiều vị trí trên cơ thể như ổ bụng, tiểu khung, gan, mật, thận, vú, cổ, tử cung, thai nhi
• Siêu âm có thể đánh giá được sự phát triển của thai nhi, đặc biệt với siêu âm 3D, 4D, các bác sĩ có thể đánh giá được các dị tật về hình thái của thai nhi từ sớm.
• Siêu âm đánh giá được kích thước và vị trí của sỏi như sỏi thận, sỏi bàng quang, sỏi niệu đạo...

• Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, không gây đau, có thể kiểm tra nhiều lần không gây tổn hại đến người sử dụng.
• Siêu âm sử dụng sóng siêu âm, không dùng tia phóng xạ ion hóa như chụp X-quang, nên không gây ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi.
• Siêu âm có tác dụng to lớn trong sản khoa, đối với siêu âm 4D có thể giúp bậc cha mẹ thấy được mặt mũi con khi còn trong bào thai.
• Những hình ảnh được máy siêu âm cung cấp trong thời gian thực giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh lý chính xác, hiệu quả.

Bên cạnh những ưu điểm siêu âm thì phương pháp chẩn đoán hình ảnh này cũng có những hạn chế nhất định. Cụ thể:

• Siêu âm không thể chẩn đoán chính xác cho ruột và những bộ phận bị ruột che khuất do sóng âm bị cản trở bởi không khí và hơi. Lúc này các phương pháp như CT scan và MRI có thể được các bác sĩ cân nhắc.
• Siêu âm không thể truyền qua được không khí. Do đó, các bộ phận như dạ dày, tụy, động mạch chủ thường cần kết hợp với các phương pháp hình ảnh khác để chẩn đoán.
• Với siêu âm bác sĩ chỉ thấy được bề mặt ngoài của xương, không thể nhìn thấy bên trong xương.

Ngoài ra, siêu âm còn hạn chế khảo sát ở người thừa cân béo phì,

Để siêu âm cho kết quả chẩn đoán chính xác nhất thì người bệnh cần nghiêm túc thực hiện theo chỉ dẫn của các bác sĩ siêu âm. Theo đó, các bước siêu âm được thực hiện với quy trình như sau:

Bước 1. Chuẩn bị bệnh nhân

Người bệnh nên mặc đồ thoải mái, quần áo rộng rãi khi đi siêu âm. Trong một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định người bệnh cởi bỏ quần áo, trang sức trong các vị trí cơ thể cần khám xét. Một số thủ thuật có thể yêu cầu người bệnh mặc áo choàng để tiện cho việc thăm khám.

Ngoài ra, những sự chuẩn bị khác sẽ tùy thuộc vào người bệnh sẽ thực hiện siêu âm gì, ví dụ có những loại siêu âm yêu cầu người bệnh nhịn ăn trước đó 6-8 giờ, hoặc một số loại siêu âm có thể yêu cầu người bệnh uống một vài ly nước trong vòng 2 giờ, đồng thời nhịn đi tiểu để bàng quang chứa đầy nước khi khám.

Bước 2. Cách thực hiện một ca siêu âm

Trong hầu hết các cuộc khám siêu âm, bệnh nhân sẽ được yêu cầu nằm ngửa trên bàn khám. Bác sĩ sẽ sử dụng một chất gel trong suốt, vô trùng và bôi lên phần cơ thể, hạn chế không khí chen vào giữa đầu dò và da bệnh nhân. Sau đó bác sĩ siêu âm sẽ ấn đầu dò vào da bệnh nhân và quét về phía sau, ra trước trên những vùng cơ thể được khám.

Thông thường, các bác sĩ siêu âm có thể chẩn đoán bệnh dựa trên các hình ảnh siêu âm ngay trong thời gian thực hiện và bệnh nhân có thể nhận kết quả ra về ngay sau đó.

Trong một số kiểu siêu âm, đầu dò sẽ được đưa vào các lỗ tự nhiên của cơ thể. Những khảo sát này bao gồm:

• Siêu âm tim qua ngả thực quản: Đầu dò sẽ được đưa vào thực quản để khảo sát hình ảnh của tim.
• Siêu âm qua ngả trực tràng: đầu dò sẽ được đưa vào trực tràng của bệnh nhân nam để quan sát tiền liệt tuyến.
• Siêu âm qua ngả âm đạo: đầu dò sẽ được đưa và âm đạo của bệnh nhân nữ để quan sát tử cung và buồng trứng. Quy trình này chỉ được thực hiện khi có sự đồng ý của bệnh nhân. Bệnh nhân đã có gia đình hoặc bệnh nhân đã quan hệ tình dục

Hầu hết siêu âm được thực hiện trong khoảng từ 10 phút đến 30 phút.

Siêu âm là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh hữu hiệu giúp bác sĩ chẩn đoán, xác định giai đoạn bệnh để có phác đồ điều trị hiệu quả. Ngoài ra, siêu âm còn mang lại rất nhiều ứng dụng khác như siêu âm trị liệu hay siêu âm thai kỳ để theo dõi sự phát triển của thai nhi. Bên cạnh một số ưu điểm thì siêu âm cũng có một số hạn chế nhất định. Vì thế việc lựa chọn cơ sở y tế uy tín, có hệ thống trang thiết bị y tế hiện đại là rất cần thiết.