Giao mùa xuân - hè, cảnh giác thủy đậu ở trẻ em

Bệnh thủy đậu thường xuất hiện vào giao mùa xuân- hè, từ tháng 2 - 6 hằng năm. Nguyên nhân là do thời tiết giao mùa có những đợt lạnh đột ngột cuối mùa, rất thích hợp cho một số loại virus gây bệnh phát triển, trong đó có virus Varicella Zoster gây thủy đậu.

Thủy đậu (hay gọi là trái rạ) do virus Varicella Zoster gây nên. Bệnh thủy đậu có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng đa số là ở trẻ em. Thủy đậu ở trẻ hay gặp trong độ tuổi từ 2 – 10 tuổi. Khi bị thủy đậu, con người sẽ có miễn dịch suốt đời với bệnh và ít khi bị lại lần hai. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp tái nhiễm có hoặc không có biểu hiện lâm sàng.

Trẻ bị thủy đậu nếu hít phải những giọt nước bọt bắn ra khi bệnh nhân thủy đậu ho, hắt hơi hoặc xì mũi. Ngoài ra, khi tiếp xúc với người bị thủy đậu, bệnh có thể lây từ bóng nước khi bị vỡ ra hoặc vùng da bị tổn thương, lở loét của người mắc bệnh. Đối với phụ nữ mang thai nếu không may bị nhiễm virus thủy đậu thì sẽ dễ lây sang cho thai nhi thông qua nhau thai.

Vậy mùa nào dễ mắc thủy đậu nhất? Tại Việt Nam, bệnh thủy đậu thường xuất hiện vào giao mùa xuân- hè, từ tháng 2 - 6 hằng năm. Nguyên nhân là do thời tiết giao mùa có những đợt lạnh đột ngột cuối mùa, rất thích hợp cho một số loại virus gây bệnh phát triển, trong đó có virus Varicella Zoster gây thủy đậu.

Bệnh thủy đậu có 2 thể bệnh chính:

• Thể thủy đậu thông thường (điển hình)
• Thể thủy đậu bất thường (biến chứng).

Bệnh thủy đậu thường có thời kỳ ủ bệnh từ 10-21 ngày. Sau đó, khởi phát theo các giai đoạn với những triệu chứng sau:

• Thời kỳ khởi phát: Khi bị thủy đậu, trẻ có biểu hiện sốt nhẹ (khoảng 38 độ C), chảy nước mũi, đau mình mẩy, mệt mỏi, trẻ quấy khóc, ăn kém hoặc bỏ bú đối với trẻ sơ sinh, trằn trọc khó ngủ, mê sảng. Một số trường hợp thủy đậu ở trẻ em không có triệu chứng khởi phát.
• Thời kỳ toàn phát: Các nốt hồng ban bắt đầu xuất hiện. Ban đầu là các nốt sẩn đỏ, vài giờ sau ban phát triển thành nốt phỏng rải rác khắp thân mình trẻ. Phỏng nước xuất hiện đầu tiên trên mặt, ngực và lưng sau đó lan khắp cơ thể của trẻ. Sau khoảng 24 - 48 giờ, các nốt ban sẽ ngả sang màu vàng và vỡ ra.
• Thời kỳ lui bệnh: Thông thường, các nốt thủy đậu kéo dài khoảng 2 - 3 ngày rồi khô lại, đóng vảy và bong sau khoảng một tuần lễ. Khi lành không để lại sẹo (trường hợp bị bội nhiễm vi khuẩn thì sẽ để lại sẹo). Trẻ giảm sốt, ăn uống và ngủ nghỉ bình thường.

Thể thủy đậu bất thường hiếm gặp, vì bệnh thủy đậu nói chung là lành tính nhưng nếu không biết chăm sóc đúng cách bệnh có thể trở nên lâu lành, nhiễm trùng để lại sẹo và gây nên những biến chứng nguy hiểm.

• Thông thường, thủy đậu là bệnh lành tính. Nhưng bệnh cũng có thể gây biến chứng nguy hiểm cho trẻ và người lớn như: Viêm màng não, xuất huyết, nhiễm trùng huyết, nhiễm trùng nốt rạ, viêm mô tế bào, viêm gan nếu người bị bệnh không được chữa trị và chăm sóc đúng cách.
• Có một số trường hợp sẽ gây tử vong cho người bệnh nếu không được điều trị kịp thời.
• Viêm phổi do thủy đậu thường sẽ ít khi xảy ra, nhưng nếu bị rất nặng và khó điều trị.
• Đặc biệt, phụ nữ mang thai bị thủy đậu ở 3 tháng đầu của thai kỳ có nguy cơ cao sảy thai, hoặc để lại dị tật cho bé. Thủy đậu ở trẻ sơ sinh lây truyền từ mẹ diễn biến cũng rất nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong lên đến 30%.
• Viêm não do thủy đậu cũng có thể xảy ra. Biến chứng viêm não ở trẻ khi trẻ bị thủy đậu bỗng trở nên vật vã, kích thích, nhiều khi kèm theo co giật, hôn mê. Những trường hợp này có thể mang di chứng thần kinh lâu dài dẫn tới điếc, chậm phát triển thể chất và trí tuệ, động kinh...
• Bệnh thủy đậu đặc biệt nguy hiểm ở những người có hệ miễn dịch bị suy yếu, ví dụ như: bệnh nhân bạch cầu cấp, người phải dùng thuốc gây ức chế miễn dịch, chẳng hạn steroid và các thuốc ức chế thải ghép ở bệnh nhân ghép tạng.
• Một trong những biến chứng muộn của bệnh thủy đậu là bệnh zona. Virus Varicella Zoster gây ra thủy đậu có thể ẩn trong tế bào thần kinh và kích hoạt trở lại, phát triển thành bệnh zona sau nhiều năm. Bệnh có các biến chứng riêng, thường gọi là đau thần kinh sau zona.

Theo thống kê, thủy đậu ở trẻ em khỏe mạnh là 2 trên 100.000 trường hợp, nhưng ở người lớn thì cao gấp 15 lần và các biến chứng ở người lớn cũng nặng hơn ở trẻ. Đa số là do chưa tiêm chủng thủy đậu.

Đây là bệnh lây truyền qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp với dịch nốt phỏng, do vậy khi trẻ bị thủy đậu, cha mẹ nên cách ly trẻ tại nhà cho tới khi khỏi hẳn, đồng thời chăm sóc trẻ theo các bước sau:

• Giữ vệ sinh cho trẻ: Một số người quan niệm rằng khi trẻ mắc bệnh thủy đậu cần kiêng gió và kiêng nước. Tuy nhiên, quan niệm này là sai. Vì khi mắc bệnh thủy đậu, trẻ cần được vệ sinh da sạch sẽ để tránh bội nhiễm vi khuẩn. Sau khi lau, tắm cho trẻ xong nên dùng vải thô sạch thấm khô da cho trẻ rồi mặc quần, áo rộng, thoáng, thấm hút mồ hôi.
• Cho trẻ nằm trong phòng riêng, thông thoáng, có ánh sáng mặt trời.
• Khi các nốt thủy đậu bị vỡ thì có thể dùng nước oxy già (H202) rửa, dùng bông vô trùng thấm khô. Khi dùng bông xong cho vào túi nilon buộc kín, rồi bỏ vào thùng rác có nắp đậy để tránh lây lan bệnh.
• Vệ sinh mũi họng hàng ngày cho trẻ bằng dung dịch nước muối sinh lý 0,9%.; cắt móng tay cho trẻ để tránh việc trẻ gãi trầy xước các nốt phỏng gây biến chứng nhiễm trùng da thứ phát.
• Bổ sung thêm vitamin C; cho trẻ ăn các thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa, uống nhiều nước, nhất là nước hoa quả.
• Trường hợp trẻ sốt cao, có thể cho trẻ dùng các thuốc hạ sốt giảm đau theo liều lượng chỉ dẫn.

Cách phòng bệnh thủy đậu hiệu quả nhất hiện nay là tiêm chủng thủy đậu bằng vắc-xin phòng bệnh thủy đậu. Lịch tiêm vắc-xin thủy đậu như sau:

• Trẻ em từ 12 tháng tuổi đến 12 tuổi: Tiêm 2 mũi vắc-xin phòng bệnh thủy đậu cách nhau ít nhất 3 tháng. Với trẻ dưới 4 tuổi, mũi 1 thực hiện lúc 12 tháng tuổi và mũi 2 thực hiện lúc 4 - 6 tuổi.
• Trẻ từ 13 tuổi trở lên và người lớn: Thực hiện tiêm 2 mũi vắc-xin phòng bệnh thủy đậu, 2 mũi cách nhau từ 4 - 8 tuần.
• Đối với phụ nữ khi có kế hoạch sinh con, nên tiêm phòng thủy đậu trước khi có thai ít nhất là 3 tháng.

Bên cạnh đó, để chủ động phòng tránh bệnh thủy đậu, Bộ Y tế khuyến cáo:

• Hạn chế tiếp xúc với người bị bệnh thủy đậu để phòng tránh lây lan.
• Trường hợp bị thủy đậu, cần cho trẻ nghỉ học và người lớn nghỉ làm việc từ 7 đến 10 ngày khi bắt đầu phát hiện các triệu chứng của bệnh để tránh lây lan cho những người xung quanh.
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước chảy mạnh, sử dụng các đồ dùng cá nhân riêng, vệ sinh mũi và họng hàng ngày bằng các loại dung dịch nước muối sinh lý.
• Vệ sinh nơi ở, nơi làm việc, học tập và vật dụng sinh hoạt hằng ngày bằng dung dịch sát khuẩn thông thường.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã và đang triển khai dịch vụ tiêm chủng với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho hầu hết các đối tượng. Vắc- xin thủy đậu được sản xuất tại Mỹ là một trong những vắc-xin đó. Các ưu điểm khi tiêm vắc-xin tại Vinmec bao gồm:

• Khách hàng sẽ được thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới.
• Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý trẻ và áp dụng cách giảm đau hiệu quả cho trẻ trong quá trình tiêm chủng.
• 100% trẻ tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
• Khách hàng theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec; ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp - ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
• Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái trước và sau khi tiêm chủng.
• Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt để đảm bảo chất lượng.
• Khách hàng sẽ nhận được tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng quốc gia.