Phục hồi chức năng gãy thân xương cánh tay

Gãy thân xương cánh tay là chấn thương chiếm tới 8-19% gãy thân xương ống dài ở người lớn với đa số các trường hợp không điều trị mổ và tỷ lệ liền xương cao. Thực tế, gãy thân xương cánh tay nếu có can thiệp cũng ít ảnh hưởng đến chức năng tay bên gãy vì có sự hỗ trợ của khớp vai và khớp khuỷu bù trừ nhưng việc phục hồi chức năng gãy thân xương cánh tay vẫn là cần thiết để giúp tối đa khả năng vận động của người bệnh.

Gãy thân xương cánh tay là chấn thương được tính từ cổ giải phẫu, trên chỗ bám của cơ ngực lớn đến vùng trên lồi cầu nơi xương bắt đầu bè rộng. Trong gãy thân xương cánh là nơi thần kinh quay nằm ở rãnh xoắn sát xương nên rất dễ gây ra liệt dây quay khi gãy ở đoạn giữa này.

Nguyên nhân gây gãy xương thân xương cánh tay có thể là trực tiếp do vật cứng đập vào hoặc viên đạn, mảnh bom bắn vào làm gãy xương hoặc gãy gián tiếp do ngã chống khuỷu, chống tay xuống đất.

Sau gãy thân xương cánh tay, bệnh nhân thường đau ngay sau chấn thương, đau tăng khi cử động hoặc chạm vào ổ gãy, tay chấn thương mất cử động hoàn toàn hoặc cánh tay gãy lủng lẳng. Bên cạnh đó, các triệu chứng thực thể có thể có gồm:

• Cánh tay sưng to, tròn làm mất các nếp của cơ
• Vết bầm tím xuất hiện muộn
• Trục của chi biến dạng gập góc, lệch vẹo hoặc ngắn lại
• Sờ nắn bên gãy thấy cơ di động bất thường và tiếng lạo xạo xương
• Đo thấy chi gãy ngắn hơn chi lành, có khi dài nhưng gặp ở người già đến muộn
• Trên X-quang có thể xác định rõ vị trí gãy, đường gãy và di lệch của xương.

Liệt dây thần kinh quay: biểu hiện bằng tê bì dọc theo bờ ngoài cẳng tay, mất cử động duỗi của ngón tay cái và trỏ.

• Khớp giả, chậm liền xương do cơ xen vào hai đầu xương gãy
• Di lệch trong gãy thân xương cánh tay thường là thứ phát do bất động không tốt
• Teo cơ, cứng khớp vai, khớp khuỷu

Trong giai đoạn cánh tay còn bất động, mục đích phục hồi chức năng là nhằm cải thiện tuần hoàn và chống teo cơ do bất động thông qua các bài tập như:

• Cử động chủ động ngón tay, cổ tay
• Co cơ tĩnh các vùng đai vai, cơ nhị đầu, cơ tam đầu cánh tay
• Cần chú ý theo dõi mạch quay và thần kinh quay để tránh biến chứng nguy hiểm

Trong giai đoạn sau bất động, phục hồi chức năng sẽ giúp cho bệnh nhân trên các phương diện sau:

• Cải thiện tuần hoàn
• Duy trì tầm vận động, các khớp tự do
• Duy trì lực cơ ở các khớp tự do (khớp cổ, khớp bàn, khớp ngón tay
• Chống teo cơ, cứng khớp

Các phương pháp phục hồi chức năng trong giai đoạn sau bất động gồm có:

• Nâng cao tay theo tư thế trị liệu
• Tập chủ động cử động cổ tay, ngón tay
• Tập co cơ tĩnh các cơ đai vai, cơ nhị đầu, cơ tam đầu cánh tay
• Sau 2 tuần sẽ tập tăng tầm độ khớp vai và khớp khuỷu nhẹ nhàng bằng chủ động trợ giúp bằng tay kỹ thuật viên hoặc dàn treo
• Sau 1 tháng có thể cho đề kháng khớp vai, tùy theo bậc cơ của người bệnh. Có thể áp dụng kỹ thuật giữ - nghỉ đối với khớp khuỷu
• Chú ý tránh tập quá mạnh và tránh tập vặn xoay cánh tay
• Hướng dẫn chương trình điều trị tại nhà cho bệnh nhân như bò tường trong tư thế gập và dạng vai, tự trợ giúp bằng tay lành.

Việc tập luyện tự giác và đúng cách sẽ giúp khôi phục vận động chức năng của người bệnh nhanh chóng cũng như phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm về sau.