Nguyên tắc sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp

Thuốc điều trị tăng huyết áp được lựa chọn dựa theo một số nguyên tắc để đảm bảo việc đưa huyết áp về huyết áp mục tiêu. Tùy từng nhóm đối tượng mà việc bắt đầu sử dụng loại thuốc huyết áp nào được khuyến cáo khác nhau.

Tăng huyết áp là tình trạng áp lực máu lên thành động mạch cao hơn ngưỡng cho phép. Bệnh nhân được chẩn đoán tăng huyết áp khi đo huyết áp khi nghỉ ngơi ở hai lần khác nhau có mức huyết áp tâm thu lớn hơn hoặc bằng 140mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương lớn hơn hoặc bằng 90 mmHg.

Thuốc điều trị huyết áp là những loại thuốc có tác dụng kiểm soát mức huyết áp ở ngưỡng cho phép để giảm thiểu những tổn thương cơ thể do tình trạng huyết áp cao gây ra. Một số loại thuốc điều trị tăng huyết áp được khuyến cáo sử dụng gồm:

• Thuốc lợi tiểu: Là loại thuốc làm tăng đào thải nước và một số chất điện giải ra ngoài qua đường tiểu, giúp làm giảm khối lượng tuần hoàn. Thuốc lợi tiểu hay được dùng trong điều trị huyết áp là thuốc lợi tiểu thiazid. Ngoài ra, còn thuốc lợi tiểu quai, lợi tiểu giữ kali.
• Thuốc chẹn kênh canxi: Đây là thuốc ngăn cản dòng canxi giúp giãn mạch và hạ huyết áp. Các thuốc nhóm này hay được sử dụng như nifedipin, Amlodipin, nicardipin...
• Thuốc ức chế men chuyển: Thuốc này có tác dụng ức chế men tạo ra Angiotensin II, đây là một chất có tác dụng gây tăng huyết áp do co mạch, giữ nước và muối. Việc ức chế tạo ra chất này giúp giảm huyết áp. Một số thuốc nhóm này gồm enalapril, coversyl(perindopril), captopril...
• Thuốc nhóm đối kháng thụ thể AT1 Angiotensin II: Đây là loại thuốc có tác dụng tranh chấp với Angiotensin II ở thụ thể AT1, ngăn không cho chất này gắn vào các thụ thể của nó để gây ra tác dụng co mạch. Một số thuốc hay được sử dụng như telmisartan, losartan...
• Nhóm chẹn beta giao cảm: Đây là thuốc có tác dụng ức chế hoạt động của thụ thể beta giao cảm, từ đó gây giảm nhịp tim và hạ áp. Thuốc này được chia thành nhóm chẹn beta giao cảm không chọn lọc và chẹn beta giao cảm chọn lọc.
• Một số nhóm thuốc hạ áp khác: Thuốc giãn mạch, thuốc chẹn alpha.

Các thuốc cao huyết áp kê đơn cần sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua thuốc và uống bừa bãi vì gây nguy hiểm. Để đảm bảo việc lựa chọn và sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp đảm bảo an toàn, hiệu quả tối ưu, cần phải đảm bảo thực hiện theo các nguyên tắc sau:

2.1 Lựa chọn loại thuốc điều trị tăng huyết áp

Theo khuyến cáo của JNC 8 thì có 4 loại thuốc được lựa chọn ưu tiên trong việc điều trị tăng huyết áp bao gồm: Thuốc lợi tiểu, thuốc ức chế men chuyển, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc đối kháng thụ thể AT1.

• Đối với người tăng huyết áp nhẹ, tăng huyết áp tâm thu đơn độc lựa chọn ưu tiên khi mới sử dụng là thuốc lợi tiểu thiazid, chẹn kênh canxi.
• Đối với những người có bệnh lý về thận, đái tháo đường nên chọn thuốc ức chế men chuyển hoặc đối kháng thụ thể AT1. Nếu bệnh nhân trên 75 tuổi có bệnh thận và có nguy cơ tăng kali máu nên dùng chẹn kênh canxi hay lợi tiểu thay cho 2 nhóm thuốc trên.
• Đối với bệnh nhân có tình trạng đau ngực, nhịp nhanh có thể lựa chọn thuốc chẹn beta giao cảm. Bệnh nhân suy tim nên chọn lợi tiểu, chẹn kênh canxi.

2.2 Điều chỉnh liều và phối hợp thuốc

Việc lựa chọn, điều chỉnh liều và phối hợp thuốc nhằm đạt được huyết áp mục tiêu.

• Huyết áp mục tiêu ở những bệnh nhân 65 tuổi trở lên theo hội tăng huyết áp thế giới là < 140/90 mm ​​Hg.
• Đối với những bệnh nhân từ 18 - 64 tuổi mức huyết áp mục tiêu mới đặt ra đó là là < 130/80 mm Hg.

Nguyên tắc lựa chọn liều thuốc:

Đầu tiên lựa chọn 1 thuốc với mức liều thấp nhất để theo dõi hiệu quả. Đối với những bệnh nhân tăng huyết áp độ 1 nhưng có nguy cơ tim mạch cao, lựa chọn tối ưu là kết hợp hai loại thuốc với liều thấp trong một viên thuốc ngay từ đầu.

• Nếu thuốc sử dụng đầu tiên mà không mang lại hiệu quả đưa huyết áp về huyết áp mục tiêu thì có thể hai lựa chọn đó là tăng liều loại thuốc đó hoặc kết hợp thêm một thuốc khác với liều thấp.
• Nên kết hợp lợi tiểu với các nhóm thuốc còn lại như thuốc chẹn beta, thuốc ức chế men chuyên, chẹn kênh canxi, thuốc ức chế thụ thể angiotensin II.
• Lưu ý không kết hợp thuốc nhóm ức chế men chuyển và đối kháng thụ thể Angiotensin II cho một người

Đối với bệnh nhân tăng huyết áp từ độ 2 trở lên với mức huyết áp tâm thu 160 – 179, huyết áp tâm trương 100 - 109 mm Hg, thì cần phối hợp 2 thuốc ở liều thấp ngay từ đầu.

• Nếu việc phối hợp hai thuốc liều thấp chưa mang lại hiệu quả thì lúc này bác sĩ sẽ tăng liều một trong hai thuốc lên dần, cho tới liều đạt hiệu quả đáp ứng đưa huyết áp về mục tiêu. Nếu chưa đạt có thể thêm một thuốc thứ 3 để có thể đưa huyết áp về mức mục tiêu.
• Nếu thuốc được lựa chọn ban đầu kém hiệu quả và gây nhiều tác dụng phụ thì có thể bạn cần đổi sang nhóm thuốc khác.
• Nên dùng các loại thuốc hạ huyết áp có tác dụng kéo dài, chỉ cần uống 1 lần trong ngày.
• Nếu đã kết hợp thuốc nhưng vẫn chưa đưa về mức mục tiêu thì cần được theo dõi và chỉnh liều tại viện, vì có thể bạn đã gặp phải tình trạng tăng huyết áp kháng trị.

2.3 Điều trị tăng huyết áp bằng thuốc cần phải phối hợp với các biện pháp thay đổi lối sống

Việc áp dụng các biện pháp thay đổi lối sống cần áp dụng cho mọi bệnh nhân để ngăn ngừa tiến triển của bệnh, nâng cao sức khỏe và giảm được huyết áp, giảm số lượng thuốc cần dùng ...Các biện pháp đó bao gồm:

• Chế độ ăn hợp lý, đảm bảo đủ kali và các yếu tố vi lượng: Giảm ăn mặn hay giảm lượng natri đưa vào cơ thể (< 6 gam muối hay 1 thìa cà phê muối mỗi ngày). Lưu ý natri không chỉ có trong muối ăn mà còn có cả trong mì chính và các chế phẩm khác.
• Tăng cường ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi.
• Hạn chế những loại thức ăn có nhiều cholesterol và axit béo no, giảm lượng tinh bột và đường đưa vào cơ thể.
• Duy trì cân nặng hợp lý với chỉ số khối cơ thể (BMI: body mass index) từ 18,5 đến 22,9 kg/m2. Nếu bị thừa cân hay béo phì nên giảm cân tích cực bằng cách tập thể dục và chế độ ăn uống.
• Cố gắng duy trì vòng bụng dưới 90cm đối với nam và dưới 80cm đối với nữ.
• Hạn chế uống rượu, bia, các chất kích thích: Tiêu chuẩn là số lượng ít hơn 3 cốc chuẩn/ngày (nam), ít hơn 2 cốc chuẩn/ngày (nữ) và tổng cộng ít hơn 14 cốc chuẩn/tuần đối với nam và ít hơn 9 cốc chuẩn/tuần (nữ). Lưu ý trong 1 cốc chuẩn chứa 10g ethanol tương đương với 330ml bia hoặc 120ml rượu vang, hoặc 30ml loại rượu mạnh. Nếu được tốt nhất không nên uống rượu bia.
• Nên bỏ hẳn việc hút thuốc lá hoặc thuốc lào. Việc này giúp giảm nguy cơ nhiều bệnh lý nguy hiểm. Tuy nhiên điều này đôi khi gặp khó khăn, bạn nên có một cộng đồng cùng hỗ trợ nhau và nhận sự giúp đỡ của bác sĩ nếu cần.
• Tăng cường hoạt động thể lực ở mức thích hợp đối với từng người: Bạn nên tập thể dục, đi bộ hoặc vận động ở mức độ vừa phải, đều đặn khoảng từ 30 đến 60 phút mỗi ngày.
• Tránh lo âu hay căng thẳng thần kinh; cần chú ý đến giấc ngủ và việc thư giãn, nghỉ ngơi hợp lý. Tránh để bị lạnh đột ngột.
• Một số hạ áp có nguy cơ gây ra hạ áp tư thế, đặc biệt trong thời gian đầu tiên khi dùng thuốc. Cho nên, bạn cần tránh việc đứng dậy đột ngột, nên từ từ thay đổi tư thế để tránh hạ áp đột ngột có thể gây choáng hoặc ngất.
• Trong quá trình dùng thuốc cố gắng tránh quên liều và không tự ý ngưng thuốc đột ngột, vì nguy cơ gây ra cơn tăng huyết áp rất nguy hiểm.

Hy vọng với những thông tin trên bạn đã biết được nguyên tắc sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp và lưu ý khi dùng thuốc.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán tăng huyết áp