Di truyền và bệnh tiểu đường tuýp 1

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc - Bác sĩ Nội tổng quát - Nội tiết - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ đã có hơn 10 năm học tập, nghiên cứu và làm việc trong lĩnh vực nội tiết.

Nếu bố mẹ bạn không mắc bệnh tiểu đường nhưng bạn có anh trai hoặc em gái mắc bệnh tiểu đường thì nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 1 là khoảng 5%. Điều này tương tự như thể người cha của bạn mắc bệnh tiểu đường.

Bệnh tiểu đường type 1 còn gọi là tiểu đường vị thành niên, bệnh thường được chẩn đoán ở trẻ em và thanh niên. Đây là bệnh lý mạn tính, xảy ra khi tuyến tụy không có khả năng sản xuất đủ hormon insulin có vai trò kiểm soát đường huyết, khiến nồng độ đường trong máu tăng cao.

Trong gia đình, nếu bố mẹ đều có tiền sử bệnh tiểu đường tuýp 1 thì khả năng di truyền cho con cái là khoảng 30%. Nếu gia đình có bố bị tiểu đường thì khả năng con bị di truyền là khoảng 6%, còn chỉ duy nhất mẹ thì tỷ lệ di truyền là 4% và 1% khi người phụ nữ trên 25 tuổi.

Ở tiểu đường type 1, gen đóng vai trò trong việc gây ra bệnh. Tuy nhiên, gen không phải là nguyên nhân tất cả để gây ra bệnh tiểu đường, nó còn phụ thuộc vào chế độ ăn uống và sinh hoạt.

Môi trường góp phần lớn vào quá trình sinh bệnh nó bao gồm: gen của bố mẹ bạn, nơi bạn sinh ra và lớn lên hay những thực phẩm, đồ ăn bạn nạp vào cơ thể. Theo từng giai đoạn các gen của bạn được hình thành nhưng liệu quá trình ấy diễn ra như thế nào?

Trong cơ thể con người, không có gen nào gọi là gen của bệnh tiểu đường để là nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường type 1. Thay vào đó, chỉ một nhóm trong số gen là nguyên nhân gây ra bệnh, trong đó các gen HLA là nguyên nhân lớn nhất. Gen HLA tạo ra protein mà hệ thống miễn dịch của bạn sử dụng để giữ cho bạn khỏe mạnh. Vì bệnh tiểu đường loại 1 là một bệnh tự miễn - cơ thể bạn phá hủy các tế bào tạo ra insulin - điều đó có ý nghĩa rằng với những ai các gen HLA sẽ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn.

Trong hầu hết các trường hợp, chúng ta sẽ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường từ đến từ cả bố và mẹ.

Một số gen phổ biến hơn ở một nhóm người so với nhóm khác. Đó là lý do tại sao chủng tộc và sắc tộc cũng ảnh hưởng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Ví dụ, người da trắng có nhiều khả năng mắc bệnh tiểu đường type 1 hơn.

Nhưng ngay cả khi bạn có gen khiến bạn có nhiều khả năng mắc loại 1, điều đó không có nghĩa là bạn chắc chắn bị bệnh tiểu đường. Ngay cả với những cặp song sinh giống hệt nhau - những người có cùng một gen chính xác - đôi khi một người mắc phải nó và người kia không có. Đó là nơi mà môi trường phát huy tác dụng.

Tỷ lệ di truyền của bệnh tiểu đường loại 1 như sau:

• Nếu một người cha mắc bệnh tiểu đường type 1, thì tỉ lệ con của ông ấy bị mắc bệnh tiểu đường là 6%.
• Một người mẹ bị tiểu đường type 1 sinh con: Nếu sinh con trước tuổi 25, nguy cơ của đứa bé là 4%. Nếu người phụ nữ sinh con sau tuổi 25, nguy cơ của đứa bé là 1%, tương đương với bất kì ai.

Một vài điều có thể tăng tỷ lệ di truyền đó:

• Nếu cha hoặc mẹ bị bệnh tiểu đường trước 11 tuổi thì nguy cơ mắc bệnh tiểu đường của đứa con tăng gấp đôi.
• Nếu cả bố và mẹ đều mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, nguy cơ đứa trẻ bị bệnh tiểu đường tuýp 1 nằm trong khoảng 10-25%.
• Nếu cha mẹ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 kèm theo hội chứng tự miễn nhiều tuyến nội tiết tuýp 2 (type 2 autoimmune polyglandular syndrome). Ngoài việc mắc bệnh tiểu đường, những người này có tuyến giáp và tuyến thượng thận hoạt động kém, rối loạn một số hệ thống miễn dịch khác. Nếu bệnh nhân mắc hội chứng này, đứa con sinh ra có nguy cơ mắc hội chứng này và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 là 50%.

Tất cả những con số có thể gây nhầm lẫn. Hãy nhớ rằng hầu hết những người mắc bệnh tiểu đường loại 1 đều có người thân bị bệnh tiểu đường.

Nếu bố mẹ bạn không mắc bệnh tiểu đường nhưng bạn có anh trai hoặc em gái mắc bệnh tiểu đường thì nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 1 là khoảng 5%. Điều này tương tự như thể người cha của bạn mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, khi một người sinh đôi mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, người kia chỉ có 1/2 nguy cơ mắc bệnh, khi người sinh đôi mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, nguy cơ mắc bệnh của người kia là 3/4.

Tại bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec luôn triển khai gói sàng lọc đái tháo đường, rối loạn mỡ máu nhằm giúp phát hiện sớm tình trạng tiền đái tháo đường, phân loại chính xác type tiểu đường, xây dựng chế độ dinh dưỡng, theo dõi giảm thiểu các nguy cơ, biến chứng do tiểu đường gây ra.

Bài viết tham khảo nguồn: Webmd.com