Mối quan hệ giữa chất béo trans fat và cholesterol

Chất béo trans fat khi dung nạp quá nhiều vào cơ thể sẽ gây nên tình trạng gia tăng lượng cholesterol toàn phần và lượng cholesterol xấu, đồng thời làm giảm lượng cholesterol tốt gây nguy hại cho sức khỏe lẫn tăng khả năng phát sinh các bệnh về tim mạch.

Chất béo là một dạng lipid, thuộc nhóm cung cấp năng lượng, cùng với chất bột đường, chất đạm, nhưng chất béo cung cấp nguồn năng lượng đậm đặc nhất. Chất béo trans là một loại chất béo chuyển hóa, là axit béo dạng trans hay axit béo đồng phân nhân tạo, tóm lại đây là axit béo xấu.

Trans fat hình thành bởi phản ứng hoá học hydro hoá khi chế biến dầu ăn, từ đó thực phẩm sẽ có thời gian bảo quản được lâu hơn, trông bắt mắt, thơm ngon, hấp dẫn hơn. Chất béo trans độc hại thường tìm thấy trong những thực phẩm được chế biến và đóng gói sẵn như: khoai tây chiên, bánh cookies, thịt chiên, gà rán, quẩy nóng...

Hai loại Trans fat: Trans fat tự nhiên và trans fat nhân tạo

• Trans fat tự nhiên

Chất béo trans này sản sinh tự nhiên, nơi lý tưởng để chúng hình thành là trong ruột một số loài động vật chuyên ăn cỏ. Chính vì thế, người ta cũng tìm thấy lượng nhỏ chất béo trans trong các chế phẩm từ sữa cũng như từ thịt động vật ăn cỏ.

• Trans fat được hình thành qua chế biến thực phẩm

Chất béo trans fat này được sản sinh ra khi lượng dầu thực vật bị hydro hóa trong quá trình chế biến. Quá trình chuyển hóa nhằm mục đích cải thiện toàn diện cấu trúc chất béo, tăng thời gian để bảo quản đồ ăn, gia tăng hương vị món ăn.

Cholesterol máu đóng một vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe con người. Nó giúp cho sự hoạt động của màng tế bào sợi thần kinh, cần cho sự sản xuất một số hormon như hormon tuyến thượng thận, sinh dục...

Trong cơ thể, cholesterol có từ 2 nguồn: Từ trong cơ thể sản xuất ra và từ thức ăn. Cholesterol trong cơ thể được sản xuất ở gan 80%. Còn trong thức ăn, cholesterol có nhiều ở thịt, sữa, lòng đỏ trứng, phủ tạng động vật. Như vậy, cholesterol ở mức nhất định là cần thiết, cơ thể không thể thiếu.

Ở người bình thường, hàm lượng cholesterol máu luôn hằng định, chỉ khi nó tăng quá cao mới gây bệnh, gọi là tăng cholesterol hay là tăng mỡ máu, hiện tượng này gây xơ vữa động mạch, làm hẹp mạch máu và là nguyên nhân chủ yếu của bệnh tim mạch. Người ta có thể không cảm nhận được về tình trạng xơ vữa động mạch xảy ra từ từ trong cơ thể mình.

Hai loại Cholesterol: Cholesterol xấu và cholesterol tốt

Cholesterol không hòa tan trong máu. Do đó khi cholesterol lưu thông trong máu nó phải được bao quanh bằng một lớp áo protein hay còn gọi là lipoprotein. Có 2 loại lipoprotein quan trọng là lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) và lipoprotein tỷ trọng cao (HDL).

• Cholesterol loại LDL chuyên chở hầu hết cholesterol của cơ thể. Khi có nhiều LDL trong máu, thành động mạch sẽ lắng đọng mỡ gây ra vữa xơ động mạch, do đó LDL được gọi là cholesterol xấu.
• HDL lại lấy cholesterol ra khỏi máu và ngăn chúng không xâm nhập vào thành động mạch, do đó HDL được gọi là cholesterol tốt.

• Chất béo trans làm tăng cholesterol toàn phần và cholesterol xấu

Khi có quá nhiều cholesterol xấu loại này lưu thông trong máu, nó có thể gây tắc động mạch, làm tăng nguy cơ bệnh mạch vành và đột quỵ. Sự sản xuất quá nhiều cholesterol có thể do di truyền từ cha, mẹ hoặc cả cha lẫn mẹ, tuy nhiên, hầu hết cholesterol xấu được sản xuất tự nhiên do sự tác động từ trans fat khi chúng thu nạp vào cơ thể. Ăn chế độ ăn nhiều chất béo trans làm cho cholesterol tăng cao. Nếu gia đình có người có cholesterol máu cao thì sự thay đổi thói quen sống không đủ để giúp cholesterol xấu giảm đi được, đi kèm với đó là việc hạn chế trans fat trong khẩu phần ăn.

• Chất béo trans làm giảm cholesterol tốt

Khoảng 1/4 đến 1/3 cholesterol máu được vận chuyển bởi một lipoprotein mật độ cao. HDL cholesterol là một cholesterol tốt bởi nồng độ cao của HDL có thể bảo vệ chống lại cơn đau tim cấp. Nồng độ của HDL hơn mức trung bình (mức nồng độ 40 mg/dL) sẽ làm tăng nguy cơ bệnh tim, mà sự thụt giảm này phần lớn là do sự tác động của trans fat khi được dung nạp nhiều vào cơ thể.

Các chuyên gia nhận định rằng phân tử HDL sẽ vận chuyển cholesterol ra khỏi mạch máu và trở về gan. Không những thế HDL sẽ di chuyển cholesterol dư thừa khỏi mảng động mạch một cách từ từ. Một chế độ ăn với mức trans fat giới hạn an toàn sẽ giúp duy trì số lượng lớn cholesterol tốt cho cơ thể.

• Cholesterol tốt tiêu hoá chất béo trans

Cholesterol tốt đi khắp cơ thể thông qua mạch máu, thu thập cholesterol dư và đưa chúng trở lại gan. Ở đây, cholesterol dư thừa được tái chế thành các axit mật và bị loại khỏi cơ thể, hoặc được sử dụng để tiêu hóa chất béo trans fat.

HDL làm giảm nguy cơ bệnh tim mạch bởi nó loại bỏ cholesterol dư thừa, thứ mà có thể gây ra các mảng bám vào thành động mạch và gây tắc nghẽn. Hạn chế chất béo trans sẽ giúp tăng cholesterol tốt, giảm lượng cholesterol xấu dư thừa, ngăn chặn và cholesterol xấu, giúp cơ thể chống lại tình trạng viêm nhiễm

Nên có một chế độ ăn phù hợp, đảm bảo đủ dinh dưỡng tự nhiên, cung cấp chất béo trans fat trong một mức độ giới hạn để có thể duy trì và gia tăng cholesterol tốt cho sức khỏe tim mạch.