Dạy trẻ tập nói, chú ý phát hiện sớm dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ

Kỹ năng nói được hình thành sớm giúp bé thành công trong việc phát triển kỹ năng đọc, viết và giao tiếp suốt thời thơ ấu và cuộc sống sau này. Do đó, trong những năm đầu đời, ba mẹ nên dành thời gian để dạy bé tập nói.

Trẻ bị rối loạn ngôn ngữ thường có các dấu hiệu sau:

• Trẻ thường xuyên không nhớ tên gọi của những vật dụng xung quanh, thay vào đó sử dụng các từ thay thế như “cái đó” hay “cái ấy” để diễn đạt.
• Trẻ thường xuyên lẫn lộn những từ có liên quan với nhau, ví dụ như gọi “cái bàn” là “ghế”, gọi “thịt bò” là “thịt gà”.
• Vô thức đảo từ như “mèo con” thì đọc thành “mòn ceo”.
• Nói những câu khó hiểu hoặc sắp xếp từ ngữ trong câu sai thứ tự.
• Dùng sai hoặc nói sai các câu thành ngữ, tục ngữ.
• Trẻ luôn hiểu mọi thứ theo đúng nghĩa đen nên không hiểu được những câu nói ẩn ý.
• Trẻ không thể tập trung khi nghe người khác nói, đặc biệt là khi có những tiếng ồn như tiếng tivi, tiếng nhạc.
• Trẻ không hứng thú khi nói chuyện, ngay cả khi nói chuyện với người nhà hay bạn bè thân thiết.
• Trẻ không nhớ được thông tin trong cuộc đối thoại vừa xảy ra.
• Trẻ tỏ ra không lắng nghe khi bạn hay ai đó nói chuyện với trẻ.
• Trẻ không quan tâm khi có người đọc sách cho mình nghe.
• Trẻ không hiểu được những câu nói phức tạp.

Nhìn chung, những biểu hiện nêu trên lặp đi lặp lại với tính chất thường xuyên thì nên đưa trẻ đi khám. Trẻ chậm nói có khả năng nghe và nói kém hơn so với bạn bè cùng lứa tuổi. Bạn cũng không thể loại trừ nguyên nhân do di truyền, mức độ được làm quen với ngôn ngữ, mức độ phát triển chung của nhóm trẻ trong cộng đồng dân cư, trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ, bị tổn thương não bộ do chấn thương, khối u, bệnh tật.

Rối loạn ngôn ngữ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tiếp thu kiến thức và tham gia các hoạt động vui chơi của trẻ. Các rối loạn này thường được phát hiện khi trẻ lên 4 tuổi. Đối với trẻ gặp khó khăn khi tiếp thu ngôn ngữ thì khả năng diễn đạt cũng gặp khó khăn. Rối loạn ngôn ngữ chủ yếu là rối loạn cấu trúc ngôn ngữ, rối loạn khả năng nghe, khả năng giao tiếp bình thường, nhưng không bị tổn thương về thần kinh chi phối lời nói.

Một số rối loạn ngôn ngữ hay gặp như chậm nói, nói ngọng, nói lắp, nói sai ngữ pháp. Nếu trẻ chậm nói, nói ngọng, nói lắp sẽ dễ rơi vào tình trạng thụ động, thiếu tự tin và kém hòa nhập. Vì vậy, phụ huynh cần kết hợp việc dạy trẻ nói, sửa lỗi khi trẻ phát âm chưa đúng, với khuyến khích động viên trẻ hòa nhập với mọi người, vui chơi với bạn bè để trẻ có nhiều cơ hội giao tiếp.

Các rối loạn ngôn ngữ khác như trẻ nói chuyện một mình, phát âm vô nghĩa, nói nhại lời, nói lộn xộn là hậu quả của một số khuyết tật về phát triển hoặc rối loạn tâm lý. Trẻ cần đi khám để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Tốc độ tập nói của mỗi đứa trẻ là khác nhau. Một số bé có thể nói một vài từ lúc 12 tháng tuổi, nhưng những đứa trẻ khác không nói chuyện cho đến khi chúng được 18 tháng.

3.1 Trẻ từ 1 đến 3 tháng tuổi

Các bé đã thích nghe giọng nói của bạn và có thể cười, im lặng hoặc phấn khích và vẫy tay khi bạn nói hoặc hát với chúng. Tập nói chuyện với trẻ sơ sinh thường bắt đầu bằng tiếng dỗ dành với một số nguyên âm, như "ooh", xuất hiện vào khoảng tháng thứ 2.

Thời điểm này không quá sớm để tập đọc cho trẻ, việc đọc sẽ giúp kích thích não bộ trẻ phát triển. Nhiều bé nhạy cảm với âm nhạc, có khả năng cảm nhận các bài hát bằng cách phản ứng lại với những nụ cười, vẫy tay hoặc chân.

3.2 Trẻ từ 4 đến 7 tháng tuổi

Các bé bây giờ đã nhận ra được cha mẹ đang dạy bé tập nói. Trẻ bập bẹ nhiều hơn và xem phản ứng của cha mẹ. Các bé tập phát ra nhiều âm thanh và ngữ điệu hơn, bắt đầu tăng và giảm âm giống như người lớn làm khi đặt câu hỏi hoặc thêm điểm nhấn.

Khi bạn nói với bé những từ đơn giản, ngắn như "cốc" và "quả bóng", hãy giơ đồ vật lên để trẻ biết đồ vật đó là gì. Bạn nên đọc sách ảnh đầy màu sắc cho bé, chỉ vào các bức tranh, và đặt tên cho các đối tượng đơn giản để củng cố sự phát triển ngôn ngữ sớm của trẻ và mô hình hóa tầm quan trọng của ngôn ngữ và đọc. Thực hành sử dụng các từ ngắn và sau đó lặp lại. Điều này sẽ cho phép bé phản ứng và khuyến khích sự tương tác trong cuộc nói chuyện.

3.3 Trẻ từ 8 đến 12 tháng tuổi

Lúc này, cha mẹ có thể vui mừng khi nghe bé nói "mẹ" hoặc "dada" lần đầu tiên. Nhưng một vài lần đầu tiên thực sự có thể là tình cờ. Bé lúc này mới tập nói các âm thanh như "ga-ga", "da-da" và "ba-ba".

Mỉm cười, nhìn vào bé và tiếp tục lặp lại những từ đơn giản rõ ràng trong suốt cả ngày. Điều này sẽ giúp bộ não đang phát triển của bé lưu trữ âm thanh và ý nghĩa của từ cho các đồ vật hàng ngày. Ở tuổi này, bé yêu thích sự tương tác một - một với bạn. Chúng cũng yêu thích các trò chơi và bài hát có ngôn ngữ, như "Itsy Bitsy Spider" và "Patty-Cake".

Để phòng tránh hoặc hạn chế tối đa rối loạn ngôn ngữ ở trẻ thì biện pháp quan trọng hàng đầu là các bậc phụ huynh và người thân trong gia đình phải tránh hoặc hạn chế việc cho trẻ từ 0 - 3 tuổi tiếp xúc với TV, máy tính, máy chơi game, điện thoại.

Thêm vào đó, phụ huynh cần phải tăng cường cho trẻ giao tiếp trực tiếp để hướng dẫn trẻ làm quen với các đồ vật, hành động, cử chỉ liên quan đến các yêu cầu và mong muốn. Trẻ cần được luyện nói rõ ràng, phương pháp này được áp dụng thành công ở các lớp mẫu giáo, các trung tâm nuôi dạy trẻ.

Trong biện pháp giáo dục trực tiếp này, cô nuôi dạy trẻ hoặc người lớn cùng tham gia vào các trò chơi, các bài học để hướng dẫn uốn nắn cho trẻ nghe, nói chuẩn từ ngữ giúp trẻ phát triển khả năng nghe, nói, sử dụng ngôn ngữ chính xác. Nhờ đó trẻ em trở nên mạnh dạn hơn trong giao tiếp, biết sử dụng các từ ngữ cần thiết để biểu đạt nhu cầu hay biểu lộ tình cảm.

Cha mẹ và người thân trong gia đình cũng cần khuyến khích khả năng nói, hát, tham gia các trò chơi, tăng cường cho trẻ tiếp xúc với những hoạt động hấp dẫn. Khi dạy trẻ nghe và nói, phụ huynh không nên sử dụng các biện pháp ép buộc mà cần kiên trì, dạy trẻ mỗi ngày một số từ và câu nói mới.

Để trẻ khỏe mạnh, phát triển tốt cần có một chế độ dinh dưỡng đảm bảo về số lượng và cân đối chất lượng. Nếu trẻ không được cung cấp các chất dinh dưỡng đầy đủ và cân đối sẽ dẫn đến những bệnh thừa hoặc thiếu chất dinh dưỡng ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển toàn diện của trẻ cả về thể chất, tâm thần và vận động.

Trẻ ăn không đúng cách có nguy cơ thiếu các vi khoáng chất gây ra tình trạng biếng ăn, chậm lớn, kém hấp thu,... Nếu nhận thấy các dấu hiệu kể trên, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Các dấu hiệu bé thiếu kẽm

Thiếu vi chất dinh dưỡng và tình trạng không tăng cân ở trẻ

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.

Bài viết tham khảo nguồn: Webmd.com