Sốt ở trẻ nhỏ: 7 điều có thể bạn chưa biết

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi BS. Nguyễn Hùng Tiến – Bác sĩ Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Đôi khi các bà mẹ thấy trẻ thức dậy với đôi má ửng hồng và làn da nóng sực. Họ lo lắng đo nhiệt độ cho bé bằng nhiệt kế trực tràng kỹ thuật số và kết quả thu được nhiệt độ cơ thể trẻ là khoảng 37,50C. Đã đến lúc lấy thuốc cho trẻ uống hoặc gọi cho bác sĩ? Câu trả lời là không. Về mặt kỹ thuật, điều này thậm chí còn chưa được coi là sốt. Nhiệt độ trực tràng của bé dưới 380C được coi là bình thường ngay cả với trẻ sơ sinh.

Nhiệt độ của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cũng giống nhiệt độ của người lớn, có thể tăng nhẹ vì rất nhiều lý do, từ hoạt động quá sức đến việc tắm nước ấm hay thậm chí là do mặc quá nhiều quần áo. Ngay cả thời gian trong ngày cũng có thể tác động đến nhiệt độ cơ thể. Nhiệt độ cơ thể thường tăng vào cuối buổi chiều và giảm vào buổi sáng sớm. Vì thế trừ khi nhiệt độ trực tràng đo được lớn hơn mức 380C các bà mẹ có thể yên tâm rằng trẻ không bị sốt.

Một lưu ý là sốc nhiệt đôi khi bị nhầm lẫn với sốt. Tình trạng này xảy ra khi nhiệt độ cơ thể tăng đến mức nguy hiểm, ví dụ cho bé mặc quần áo quá chật hoặc quá nhiều quần áo trong thời tiết nóng ẩm. Khi trời nóng, hãy mặc cho bé những loại quần áo rộng, thoáng mát và không bao giờ để bé một mình trong xe kín dù chỉ một phút.

Nhiều ông bố bà mẹ có thể cảm thấy miễn cưỡng trong việc sử dụng nhiệt kế trực tràng kỹ thuật số để đo nhiệt độ cho trẻ nhưng khoa học đã chứng minh, đây là cách đo nhiệt độ cho bé chính xác nhất đối với trẻ sơ sinh và trẻ dưới 3 tuổi. Tuy nhiên cần lưu ý không sử dụng nhiệt kế thủy tinh bởi nếu chúng bị vỡ, thủy ngân bên trong nhiệt kế có thể chảy ra ngoài gây độc hại cho bé.

Tyreese Gaines, bác sĩ phòng cấp cứu ở New Jersey, cho biết: “Chỉ có nhiệt kế trực tràng mới cho nhiệt độ chính xác thực sự. Các loại nhiệt kế kẹp nách, nhiệt kế đo trán và thậm chí cả nhiệt kế đo tai gần như không chính xác." Những loại nhiệt kế này có thể cung cấp chỉ số nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao so với nhiệt độ thực tế trong cơ thể trẻ do đó sử dụng những loại nhiệt kế này có thể khiến cha mẹ trẻ lầm tưởng trẻ đang bị sốt và đem đến những lo lắng, căng thẳng không cần thiết.

Carrie Brown, bác sĩ nhi khoa tại Bệnh viện Nhi Arkansas ở Little Rock, Arkansas, giải thích: “Sốt siêu vi là tình trạng xảy ra khi cơ thể trẻ đang chống chọi với bệnh tật do những loại virus gây ra, cho dù đó là nhiễm trùng đường ruột, cúm hay cảm lạnh thông thường. Sốt virus có xu hướng giảm dần trong vòng một đến ba ngày hoặc lâu nhất là một tuần. Thuốc kháng sinh không cần thiết trong trường hợp này vì chúng không có tác dụng đối với virus.

Mặt khác sốt do vi khuẩn là những nhiễm trùng gây ra bởi một số loại vi khuẩn, chẳng hạn như nhiễm trùng tai (có thể là vi khuẩn hoặc virus), nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm màng não do vi khuẩn hoặc viêm phổi do vi khuẩn. Nhiễm trùng do vi khuẩn ít phổ biến hơn virus nhưng đáng lo ngại hơn vì chúng có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị. Thuốc kháng sinh thường được chỉ định để điều trị bệnh do vi khuẩn gây ra.

Đảm bảo trẻ luôn nhận được đầy đủ sự chăm sóc về y tế cần thiết bằng cách gọi ngay cho bác sĩ trong những trường hợp:

• Trẻ dưới 3 tháng tuổi và nhiệt độ đo được ở trực tràng vượt mức 380C.
• Trẻ dưới 2 tuổi và cơn sốt kéo dài hơn 24 giờ.
• Trẻ từ 2 tuổi trở lên và cơn sốt kéo dài hơn 3 ngày
• Nhiệt độ cơ thể trẻ tăng liên tục, thậm chí có thể vượt ngưỡng 400C.

Theo Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), đối với những trẻ dưới 3 tháng tuổi, nhiệt độ trực tràng từ 380C trở lên cần được đưa đến bác sĩ càng sớm càng tốt. Gọi cho bác sĩ của bé ngay lập tức để thông báo cho họ biết về tình trạng của trẻ. Nếu không thể liên lạc được với các bác sĩ, hãy đưa trẻ đến các phòng khám hoặc cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu. Không cho bé uống bất kỳ loại thuốc nào để hạ sốt trừ khi nhận được bất kỳ lời khuyên nào từ bác sĩ.

Có hai lý do để có thể coi tình trạng sốt trên 380C ở trẻ dưới 3 tháng tuổi là một vấn đề khẩn cấp. Thứ nhất, lớp tế bào bảo vệ giữa dòng máu và hệ thần kinh trung ương ở trẻ dưới tháng 3 tuổi rất mỏng. Điều này có nghĩa là là vi khuẩn hoàn toàn có thể vượt qua lớp bảo vệ này để tấn công trực tiếp vào hệ thần kinh gây ra những tổn thương nghiêm trọng. Lý do thứ hai xuất phát từ việc trẻ dưới tháng 3 tuổi thường không có dấu hiệu nhiễm trùng nặng như ở những trẻ lớn hơn. Trẻ dưới tháng 3 tuổi có thể bị nhiễm trùng máu toàn thân mà không có bất kỳ triệu chứng điển hình nào.

Các bậc cha mẹ không cần quá lo lắng trong trường hợp trẻ dưới 3 tháng tuổi sốt do virus. Tuy nhiên vấn đề là không thể phân biệt được đâu là sốt do vi khuẩn và đâu là sốt do virus chỉ thông qua những triệu chứng thông thường. Đó là lý do tại sao trẻ sơ sinh bị sốt có thể cần xét nghiệm máu, nước tiểu, chụp X-quang hoặc phân để xác định xem có bị nhiễm trùng do vi khuẩn hay không. (Các xét nghiệm chính xác được chỉ định tùy thuộc vào độ tuổi và các triệu chứng của bé). Trẻ sơ sinh bị sốt cũng có thể cần được chọc dò tủy sống để kiểm tra nguy cơ viêm màng não, một bệnh nhiễm trùng không phổ biến nhưng nghiêm trọng gây viêm màng bảo vệ bao phủ não và tủy sống.

Nhiều bậc cha mẹ cho rằng trẻ sốt càng cao là do bệnh càng nặng tuy nhiên thực tế không phải như vậy. Có những trẻ sốt đến 39 độ nhưng vẫn có thể tỏ ra thoải mái khi được đặt nằm trên giường nhưng có những trẻ dù chỉ sốt 38 độ có thể quấy khóc, mệt mỏi và cần được bế liên tục. Điều đó có nghĩa nếu trẻ cảm thấy thoải mái các bà mẹ không nhất thiết cần hạ sốt cho trẻ. Các chuyên gia đưa ra lời khuyên rằng “ hãy điều trị sự khó chịu của bé thay vì điều trị sốt”.

Cần nhớ rằng sốt là một phản ứng tự nhiên của cơ thể để chống lại tình trạng nhiễm trùng. Sốt có thể kích hoạt hệ miễn dịch của cơ thể, chẳng hạn như các tế bào bạch cầu để chống lại virus và vi khuẩn xâm nhập. Hãy chú ý đến các triệu chứng và hành vi của bé để xác định tình trạng bệnh của trẻ, đồng thời tìm kiếm sự tư vấn từ các bác sĩ dựa trên những dấu hiệu đó. Sốt là một phản ứng lành mạnh và không giống như nhiều bậc cha mẹ có những quan niệm sai lầm về sốt, sốt thực sự không làm tổn thương hệ thần kinh của trẻ. Về bản chất, sốt không gây hại. Ngay cả những cơ co giật do sốt mà một số trẻ gặp phải khi nhiệt độ cơ thể tăng đột ngột cũng hầu như vô hại. Thuốc hạ sốt có thể giúp hạ nhiệt độ nhưng không ngăn được các cơn co giật do sốt.

Tóm lại, cho dù là sốt do vi khuẩn hay virus hoặc thậm chí là phản ứng sau khi tiêm vaccine, sốt là phản ứng miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Vì thế, hãy yên tâm rằng hệ thống miễn dịch của cơ thể bé đang hoạt động tốt và chúng đang làm tất cả những gì có thể để bảo vệ trẻ.

Các loại thuốc như ibuprofen và acetaminophen có thể tạm thời hạ sốt và giúp trẻ cảm thấy dễ chịu. Tuy nhiên trước khi sử dụng thuốc, hãy thử hạ nhiệt độ cơ thể của bé bằng một chiếc khăn mặt mát để lau da, đặc biệt là phần trán và nách của bé. Phương pháp này tuy đơn giản nhưng có thể mang lại hiệu quả rất lớn.

Một cách khác để giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn là cung cấp đủ lượng nước cần thiết. Do đó khi trẻ sốt, hãy cố gắng cho trẻ bú càng nhiều càng tốt. Ngoài ra cũng nên lựa chọn cho trẻ những bộ quần áo rộng rãi và giữ cho môi trường xung quanh bé thoáng mát.

Nếu trẻ vẫn cảm thấy khó chịu, lúc này hãy nghĩ đến việc dùng thuốc hạ sốt. Lưu ý, không cho trẻ dưới 3 tuổi uống thuốc mà không có sự chỉ dẫn của các bác sĩ và cần tuân thủ các nguyên tắc an toàn bất cứ khi nào cho trẻ uống thuốc sau:

• Nếu trẻ dưới 2 tuổi, hãy trao đổi với các bác sĩ nhi khoa để biết được liều lượng phù hợp cho bé.
• Nếu trẻ từ 3 đến 6 tháng, các bà mẹ có thể cho trẻ uống acetaminophen nhưng không được dùng ibuprofen
• Bắt đầu từ 6 tháng tuổi, hầu hết trẻ sơ sinh có thể uống acetaminophen hoặc ibuprofen.
• Liều lượng được xác định bởi trọng lượng của bé, không phải tuổi của bé.
• Không cho trẻ uống aspirin vì nó có liên quan đến hội chứng Reye, một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng (và đôi khi gây tử vong ở trẻ).

Sốt là một phản ứng miễn dịch tự nhiên và mang tính bảo vệ nhiều hơn là gây hại cho cơ thể. Đa phần những cơn sốt ở trẻ đều vô hại. Sốt có thể là triệu chứng của một tình trạng viêm do virus hoặc vi khuẩn gây nên. Khi nhiệt độ cơ thể trẻ vượt quá ngưỡng 38 độ (khi đo ở hậu môn) mới được coi là sốt. Để hạ sốt, trước khi nghĩ đến việc dùng thuốc, các bậc cha mẹ nên cố gắng hạ sốt cho trẻ một cách tự nhiên, chẳng hạn như chườm khăn mát, cho trẻ bú và tạo không gian thoáng mát ở xung quanh trẻ.

Ba mẹ cần chú ý quan sát những dấu hiệu bệnh của trẻ để đưa trẻ đi khám kịp thời. Ngoài ra, do trẻ là đối tượng nhạy cảm nên việc kết hợp với chăm sóc, vệ sinh cho trẻ trong thời gian bị sốt là vô cùng cần thiết, đóng vai trò quan trọng trong sự hồi phục của trẻ.

Nguồn tham khảo: .babycenter.com