Trẻ em mắc COVID-19 có di chứng không?

Trẻ mắc COVID-19 ít khi xuất hiện biến chứng, tuy nhiên các báo cáo đã ghi nhận một số di chứng mà trẻ có thể gặp phải sau khi khỏi COVID-19, ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống cơ thể, thậm chí là đe dọa tính mạng của trẻ.

Hậu COVID-19 là thuật ngữ chỉ các triệu chứng mới xuất hiện sau khi bệnh nhân COVID-19 đã khỏi bệnh hoặc các triệu chứng này tồn tại từ lúc bệnh nhân mắc COVID-19. Tổ chức Y tế Thế giới đã đề cập đến hậu COVID-19 như một tình trạng xảy ra ở người có tiền sử nghi ngờ/ chẩn đoán xác định SARS-CoV-2, thường là 3 tháng từ khi khởi bệnh với các triệu chứng kéo dài > 2 tháng mà không tìm được nguyên nhân thay thế.

Hậu COVID-19 có thể tác động đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể, làm sức khỏe người bệnh giảm sút và ảnh hưởng cuộc sống, sinh hoạt hàng ngày.

Tương tự như người lớn, trẻ em sau khi mắc COVID-19 trong vòng 3 tháng có thể tồn tại các triệu chứng như trong quá trình mắc COVID trước đó hoặc xuất hiện các triệu chứng mới mặc dù đã khỏi COVID-19.

Triệu chứng của trẻ em hậu COVID-19 khá đa dạng và chưa có con số chính xác. Tuy nhiên, không phải triệu chứng nào xuất hiện sau khi trẻ mắc COVID-19 đều là di chứng của bệnh. Việc xác định di chứng thực sự của COVID-19 ở trẻ em cần được thực hiện bởi bác sĩ dựa trên các nguyên tắc sau:

• Phối hợp đa chuyên khoa;
• Chẩn đoán hậu COVID sau khi loại trừ các nguyên nhân khác;
• Điều trị hậu COVID chủ yếu là điều trị triệu chứng, phục hồi chức năng, có thể hướng dẫn phụ huynh và trẻ tự điều chỉnh.

Nguyên nhân hậu COVID-19 vẫn đang còn được nghiên cứu. Di chứng COVID-19 có thể là hậu quả của sự kết hợp các yếu tố như đặc điểm virus, thể trạng, cơ địa người bệnh và đáp ứng miễn dịch của cơ thể với COVID-19. Một số nguyên nhân hậu COVID-19 ở trẻ em có thể kể đến là:

• Sự xâm nhập của virus vào các tế bào của nhiều cơ quan (như phổi, đường tiêu hóa,...) gây phản ứng viêm liên tục, mãn tính.
• Tăng đông, tắc vi mạch nhỏ khi mắc COVID-19, dẫn đến tổn thương các cơ quan mạn tính. Giảm trao đổi oxy do cục máu đông dai dẳng.
• Phản ứng miễn dịch của cơ thể không hiệu quả hoặc kháng thể tự miễn sau nhiễm virus.
• Thể lực giảm sút do ít vận động khi mắc COVID-19.
• Các yếu tố tâm lý xã hội: Stress, di chứng tâm thần khác,...

Tới thời điểm này chưa có phương tiện hay yếu tố nào có thể tiên đoán chính xác là trẻ sẽ bị hậu COVID-19 hay không sau khi mắc bệnh. Một số trẻ mắc COVID-19 mức độ nhẹ cũng có thể biểu hiện hậu COVID-19 với một số triệu chứng nhất định. Tuy nhiên, trẻ mắc COVID-19 mức độ nặng, nguy kịch cần điều trị hồi sức tích cực thường tăng nguy cơ xuất hiện di chứng sau khi khỏi bệnh hơn nhóm còn lại.

Hậu COVID-19 có thể ảnh hưởng đến hầu hết cơ quan trong cơ thể trẻ. Các cơ quan thường bị rối loạn là hệ thống hô hấp, vị giác, khứu giác hay tâm thần kinh.

• Hô hấp: Trẻ bị ho sau Covid là di chứng thường gặp nhất, các triệu chứng khác bao gồm nặng ngực, khó thở, hụt hơi. Các triệu chứng hô hấp này có thể kéo dài 3 tháng hoặc thậm chí là lâu hơn.
• Tim mạch: Một số trẻ sau khi mắc COVID-19 có thể biểu hiện triệu chứng của bệnh lý tim mạch như viêm cơ tim. Nhịp tim của trẻ có thể không đều, cảm giác mệt mỏi khi gắng sức mạnh.
• Thần kinh: Trẻ từng mắc COVID-19 có thể có những thay đổi nhỏ về tâm thần kinh với các triệu chứng như đau đầu, mất ngủ, căng thẳng, đãng trí,... Sau khi mắc COVID-19, một số trẻ có tình trạng “não sương mù” khiến suy nghĩ chậm, giảm khả năng tập trung, giảm trí nhớ, ảnh hưởng đến việc học tập và tiếp thu kiến thức. Một nghiên cứu ở Anh cho thấy 1/20 trẻ nhập viện vì COVID-29 bị suy giảm chức năng não hoặc di chứng thần kinh kéo dài.
• Sức khỏe tâm trí: COVID-19 khiến trẻ nhập viện hoặc cách ly thời gian dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm trí của trẻ, nhất là ở những trẻ có tiền sử rối loạn hay bệnh tâm thần/ hành vi.
• Thể chất: Hậu COVID-19 trẻ có thể giảm khả năng chịu đựng về mặt thể chất, khiến trẻ dễ mệt mỏi hơn, ngay cả khi không có tổn thương hô hấp hay tim mạch do COVID-19.
• Khứu giác, vị giác: Một số trẻ bị rối loạn vị giác, khứu giác hậu COVID-19. Tình trạng này ở trẻ thường sẽ khỏi sau vài tuần, ngoại trừ một số trường hợp kéo dài hơn.
• Hội chứng viêm đa hệ thống (MIS-C) hậu COVID-19: Tình trạng này tuy hiếm gặp ở trẻ nhưng rất nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị tích cực. Độ tuổi viêm đa hệ thống ở trẻ thường gặp là 6-15 tuổi. Khoảng 2-6 tuần sau khi mắc COVID-19, đáp ứng miễn dịch của trẻ có thể bị rối loạn gây sốt cao liên tục kèm biểu hiện tổn thương nhiều hệ thống cơ quan như tim mạch, hô hấp, thần kinh, tiết niệu, tiêu hóa, da,...

Chưa có một biện pháp triệt để nào có thể ngăn chặn hoàn toàn sự xuất hiện các di chứng hậu COVID-19. Các chuyên gia khuyến cáo trẻ có các triệu chứng bất thường sau khi khỏi COVID-19 cần được thăm khám để được chẩn đoán và có chế độ điều trị, chăm sóc hợp lý.

Đối với những trẻ nhập viện vì mắc COVID-19 thì cần được theo dõi, tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ sau khi ra viện để phát hiện kịp thời các di chứng của COVID-19.

Các di chứng hậu COVID-19 chỉ có thể giảm thiểu khi giảm số lượng mắc COVID-19 và giảm tỷ lệ bệnh nặng bằng cách thực hiện các biện pháp dự phòng theo khuyến cáo của ngành y tế.