Xử lý khi trẻ bị trớ xộc lên mũi

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Hữu Nam - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Tình trạng trẻ bị trớ sữa qua mũi xảy ra rất phổ biến do dạ dày của trẻ còn nằm ngang. Tuy hiếm trường hợp sặc sữa, nôn trớ dẫn đến nguy hiểm nhưng mẹ vẫn nên chú ý đề phòng sữa đi vào đường hô hấp gây khó thở cho trẻ, trường hợp nặng thậm chí có thể tử vong.

Nuôi con tự nhiên bằng sữa mẹ vừa giúp đảm bảo dinh dưỡng thiết yếu cho trẻ, vừa gia tăng sự gắn kết giữa mẹ và bé. Tuy nhiên, việc nhiều sữa không phải lúc nào cũng mang đến thuận lợi cho mẹ và bé. Bởi vì khi tiết sữa quá nhiều nhưng trẻ không bú kịp sẽ dẫn đến tình trạng trẻ bị trớ xộc lên mũi.

Nói chung, nguyên nhân khiến bé bị trớ sữa qua mũi thường là do:

• Sữa mẹ quá nhiều: có thể gây ra bất tiện cho cả mẹ và bé. Điều này đồng nghĩa mẹ phải thử các tư thế cho bú khác nhau để trẻ dễ tiếp nhận nguồn sữa và hạn chế khả năng bị sặc sữa khi bú;
• Tốc độ của dòng sữa nhanh: Sữa mẹ quá nhiều sẽ dẫn đến việc ngực tiết sữa nhanh và mạnh hơn. Do vậy, nếu sữa chảy mạnh nhưng trẻ nuốt không kịp sẽ dẫn đến tình trạng trẻ bị nôn trớ lên mũi;
• Bú bình không đúng cách: Nếu mẹ cho trẻ bú bình thì tình trạng sặc sữa vẫn có thể xảy ra nếu núm vú không phù hợp với miệng trẻ, hoặc do tư thế bú sai cách;
• Cho trẻ bú quá no hoặc bú khi đang khóc cũng có thể là nguyên nhân khiến trẻ dễ sặc sữa.

Xem ngay: Bé thường xuyên trớ sữa có nên cho uống men vi sinh không?

Trẻ sơ sinh bị nôn trớ khi đang bú là điều bình thường. Trong hầu hết trường hợp mẹ chỉ cần dừng cho bú và bế đứng trẻ, kết hợp vỗ lưng nhẹ nhàng thì bé có thể cảm thấy dễ chịu hơn. Ngược lại nếu trẻ còn tỉnh táo nhưng vẫn còn ho và khó thở vì sặc sữa, cha mẹ nên sơ cứu cho trẻ bằng các động tác sau:

2.1. Vỗ lưng

Đặt bé nằm sấp lại với tư thế đầu thấp hơn mông. Dùng một tay đỡ phần cổ và ngực trẻ, tay còn lại vỗ liên tục 5 lần với lực vừa phải, vào vùng giữa 2 bả vai của trẻ.

Sau khi vỗ thì nhẹ nhàng lật ngửa trẻ trở lại. Nếu thấy trẻ vẫn chưa lấy lại sắc da hồng hào hoặc chưa thở lại bình thường thì tiến hành:

2.2. Ấn ngực

Giữ trẻ ở tư thế nằm ngửa, đặt 2 ngón tay (ngón trỏ và ngón giữa) vào giữa ngực trẻ và ấn xuống phần xương ức liên tục 5 lần. Động tác này sẽ giúp đẩy không khí ra khỏi phổi của trẻ nhỏ và làm thông sự tắc nghẽn.

Cha mẹ nên lặp lại 2 hoạt động sơ cứu vỗ lưng và ấn ngực như trên vài lần cho đến khi trẻ cảm thấy dễ chịu và nhịp thở quay về mức bình thường. Nếu da trẻ vẫn tím tái, trẻ ho sặc sụa, khó thở hoặc bất tỉnh, cần ngay lập tức tiến hành:

2.3. Gọi cấp cứu, liên hệ cứu trợ

Đặt trẻ nằm trên mặt phẳng cứng, tiến hành cấp cứu hồi sức tim phổi (CPR) cho trẻ. Lưu ý là cha mẹ cần được hướng dẫn trước các kiến thức cơ bản và thực hành về cấp cứu. Trong lúc sơ cứu thì đồng thời liên hệ đến các cơ sở y tế để đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu cần.

Để phòng tránh trẻ bị trớ xộc lên mũi cha mẹ cần lưu ý 2 điều cơ bản rất quan trọng:

3.1. Cho trẻ bú ở tư thế thoải mái nhất

Nếu ngực mẹ tiết quá nhiều sữa và dòng sữa chảy mạnh khiến bé nuốt không kịp thì mẹ cần đặt đầu của trẻ cao hơn núm vú khi cho bú để tránh sặc sữa.

Khi bế trẻ trên tay và cho bú, người mẹ có thể ngồi ngả ra sau một chút để làm chậm tốc độ dòng sữa. Bên cạnh đó, một số tư thế cho trẻ bú như kiểu ôm bóng hoặc đặt trẻ nằm nghiêng sẽ giúp cả 2 mẹ con đều cảm thấy thoải mái và hạn chế nguy cơ bị sặc sữa. Mẹ cũng có thể giúp trẻ ợ hơi bằng cách bế cao đầu trẻ ít nhất sau khi bú, xoa nhẹ vào lưng trẻ.

Với trường hợp trẻ hay bị sặc sữa khi bú bình, cha mẹ nên chọn mua loại bình có núm vú phù hợp với độ tuổi của trẻ. Khi cho bé bú, nên nâng đáy bình lên cao một chút để sữa lấp đầy núm vú giúp trẻ tránh nuốt phải nhiều hơi. Đồng thời nên để nghiêng bình sữa 45 độ để trẻ dễ kiểm soát tốc độ chảy của dòng sữa và tránh bị sặc khi bú.

3.2. Điều chỉnh nguồn sữa mẹ phù hợp với nhu cầu của trẻ

Nguồn sữa mẹ quá dồi dào và tiết sữa nhanh so với nhu cầu bú của trẻ là nguyên nhân chính khiến trẻ bị sặc sữa. Do vậy, mẹ có thể áp dụng một số cách sau để giảm tiết sữa:

• Vắt bớt sữa ra trước mỗi lần cho bé bú có thể sẽ giúp giảm sặc sữa. Tuy nhiên để tránh ngực tiết nhiều sữa hơn thì mẹ cần lưu ý lần vắt sữa sau nên ít hơn so với lần trước;
• Khi tắm nên tránh kì cọ, kích thích mạnh vào vùng ngực để giảm tăng tiết sữa;
• Cho trẻ bú một bên vú trong nhiều cữ bú liên tiếp (4 giờ) để biết thời gian hoạt động tiết sữa của mỗi bầu ngực. Hoạt động này sẽ giúp giảm một số kích thích mà bên vú còn lại nhận được, từ đó hạn chế lượng sữa tiết ra;
• Chườm mát bầu ngực giữa các cữ bú để giảm tiết sữa. Trong trường hợp khó kiểm soát hơn, mẹ có thể hỏi ý kiến bác sĩ để sử dụng một số loại thảo mộc giúp giảm nguồn sữa mẹ một cách an toàn mà không gây mất sữa.
• Có thể điều chỉnh lượng sữa tiết ra nhiều trong 1 lần bú bằng cách: kéo vú ra không để trẻ bú liên tục hoặc dùng tay kẹp núm vú giúp làm chậm dòng sữa mẹ khi tiết ra. Điều này đặc biệt hữu ích với trẻ non tháng - đối tượng có phản xạ bú mút, nuốt chưa được tốt nên cần bú chậm, từ tốn.

Nếu mẹ đã giảm tiết sữa và cho con bú đúng tư thế nhưng tình trạng bé bị trớ sữa qua mũi vẫn không được cải thiện thì cách tốt là nên đưa trẻ đi khám. Các bác sĩ chuyên khoa Nhi sẽ giúp gia đình tìm hiểu cặn kẽ nguyên nhân và điều trị kịp thời để giúp trẻ tránh những rủi ro do sặc sữa khi bú.