Siêu âm hạch nách: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm hạch nách là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh đơn giản giúp cho bác sĩ chẩn đoán một số bệnh lý của hạch nách. Đây cũng là phương pháp được chỉ định đầu tiên ở những trường hợp bất thường tại hạch nách và nghi ngờ tổn thương di căn trong bệnh lý ung thư.

Hạch nách là một trong những hạch lympho của cơ thể, tham gia vào quá trình loại trừ hay tiêu diệt những vi sinh vật gây bệnh cho cơ thể. Thông thường chúng ta ít khi sờ thấy hạch ở nách, tuy nhiên trong một số trường hợp hạch nách bị sưng to do phản ứng miễn dịch của cơ thể nên chúng ta có thể sờ thấy được. Việc nổi hạch có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, do đó để xác định một phần nguyên nhân gây nổi hạch nách người ta sử dụng phương pháp siêu âm hạch.

Siêu âm hạch nách là kỹ thuật không xâm lấn, không gây đau đớn sử dụng máy siêu âm với đầu dò phẳng, tần số cao nhằm khảo sát hình ảnh vùng hố nách phát hiện các hạch bất thường hay có những tổn thương bệnh lý của hạch. Qua hình ảnh thu được khi tiến hành siêu âm hạch nách bác sĩ có thể đưa ra những định hướng chẩn đoán bệnh lý.

Đôi khi hạch nách nổi do một phản ứng bình thường sau khi tiêm vắc-xin phòng lao, qua siêu âm thấy được hình ảnh hạch đơn độc, thường có hình tròn hoặc hình bầu dục, giảm âm so với nhu mô xung quanh, bờ đều, hóa dịch...

Ngoài những phản ứng viêm thông thường thì tình trạng nổi hạch cũng có thể là những bất thường cần được chẩn đoán. Nhờ có siêu âm hạch nách có thể phát hiện được tình trạng ung thư di căn hạch, lao hạch... qua các dấu hiệu gợi ý trên hình ảnh siêu âm.

Chỉ định siêu âm hạch nách:

• Tổn thương nghi ngờ ung thư tại các cơ quan có thể di căn tới hạch nách như ung thư vú, lymphoma, ung thư dạ dày...
• Khối hạch sưng, đau bất thường.
• Siêu âm hạch hướng dẫn định vị chọc chẩn đoán tế bào hoặc chọc sinh thiết chẩn đoán mô bệnh học để chẩn đoán tổn thương hạch lành tính hay ác tính.

Chống chỉ định: Đây là phương pháp không xâm lấn, không có chống chỉ định nếu không có can thiệp đi cùng. Trường hợp siêu âm hướng dẫn chọc chẩn đoán tế bào học thì chống chỉ định những trường hợp rối loạn đông máu.

3.1 Chuẩn bị

• Người thực hiện gồm bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, kỹ thuật viên.
• Phương tiện: Máy siêu âm có đầu dò phẳng, tần số trên 7,5MHz, gel dùng trong siêu âm, khăn vải lau gel sau khi siêu âm.
• Người bệnh: Không cần chuẩn bị gì đặc biệt, được giải thích rõ về phương pháp siêu âm chẩn đoán để phối hợp thực hiện.

3.2 Các bước tiến hành

Tư thế bệnh nhân: Nằm ngửa, tay bên cần thăm khám đưa lên trên đỉnh đầu hoặc để dưới gáy người bệnh để bộc lộ vùng nách cần siêu âm.

Các bước tiến hành:

• Bước 1: Siêu âm tuyến vú hai bên trước để tìm tất cả các bất thường ở tất cả các vùng từ quầng vú ra ngoài ngoại vi. Thường thì khi siêu âm đầu dò được di chuyển theo đường vòng tròn, theo chiều kim đồng hồ hoặc theo chiều ngược lại từ trung tâm tuyến vú ra ngoài ngoại vi.
• Bước 2: Đầu dò được đưa để quét vùng hõm nách, lát cắt vuông góc với chỏm xương cánh tay, cho phép nhìn thấy rõ được ổ khớp vai bên thăm dò và thấy được khe khớp, đường viền quanh ổ khớp của xương cánh tay, xương bả vai. Thăm dò các tổn thương tại vùng này.
• Bước 3: Xác định bó mạch máu cánh tay trên lớp cắt ngang với động mạch và tĩnh mạch. Tốt nhất là nên theo dõi mạch máu trên siêu âm có Doppler màu.
• Bước 4: Thăm khám hệ thống hạch bằng cách xoay đầu dò với lát cắt dọc theo bó mạch và di chuyển xuống dưới đi song song với bó mạch về phía đường nách trước. Khám thấy nhiều hạch tổn thương ở nhiều vị trí khác nhau, cần lập sơ đồ hạch chính xác vị trí, độ sâu và khoảng cách so với da, mạch máu lớn để tiện cho hướng dẫn bác sĩ lâm sàng định vị được hoặc chọc dò chẩn đoán tế bào hoặc chẩn đoán mô bệnh học.
• Bước 5: Nhận định kết quả cân mô tả vị trí, kích thước, hình dạng tổn thương, bờ, vỏ hạch, số lượng và mức độ tưới máu...và các xét nghiệm khác cần để chẩn đoán chính xác. Để bác sĩ lâm sàng có thể hướng chẩn đoán và chỉ định tiếp theo:
• Hạch bình thường: Kích thước nhỏ, chỉ vài milimet, vỏ thường mỏng, rốn hạch nằm lệch về một phía có ranh giới rõ.
• Hạch phản ứng viêm: Thường có nhiều nốt hạch nổi riêng lẻ, kích cỡ nhỏ và tương đương nhau, giảm âm, phân biệt rõ, có hình bầu dục hay dẹt, có rốn hạch, có thể tăng tưới máu trung tâm...
• Hạch ác tính: Kích thước lớn thường trên 3cm, vỏ dày, không đồng âm, đường bờ không rõ, có vôi hóa trong hạch, tăng tưới máu ngoại vi...Những trường hợp nghi ngờ ác tính thì bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm khác như sinh thiết để xác định chẩn đoán.

Nếu siêu âm hạch không kèm chọc dò chẩn đoán thì không cần theo dõi gì đặc biệt sau khi siêu âm.

Siêu âm hạch nách là phương pháp đơn giản, rẻ tiền và nhanh chóng giúp phát hiện một số bệnh lý của hạch bạch huyết. Ngoài ra còn giúp định hướng chẩn đoán cho một số bệnh lý ác tính, từ đó giúp người bệnh phát hiện sớm bệnh nếu có những bất thường xảy ra.