Siêu âm khớp háng: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Trịnh Lê Hồng Minh - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Siêu âm khớp háng được ứng dụng để chẩn đoán bệnh lý tại khớp và phần mềm quanh khớp cho cả người lớn và trẻ nhỏ. Đặc biệt ở trẻ sơ sinh siêu âm khớp háng giúp phát hiện sớm tình trạng trật khớp háng và thiểu sản ổ cối. Từ đó đưa ra phương pháp điều trị sớm hiệu quả cho trẻ.

Siêu khớp háng là phương pháp sử dụng sóng siêu âm có tần số cao từ 7MHz trở lên để thăm khám tổn thương quanh khớp hàng và tại khớp háng.

• Đối với trẻ sơ sinh việc siêu âm khớp háng có ý nghĩa rất lớn trong chẩn đoán trật khớp háng bẩm sinh và thiểu sản ổ cối. Nhưng nếu để trẻ trên 6 tháng thì việc thăm khám gặp khó khăn do khớp háng cốt hóa.
• Đối với người trưởng thành việc siêu âm chủ yếu để phát hiện bệnh lý của cơ, dây chằng, tình trạng tràn dịch khớp háng bề mặt vỏ xương và hướng dẫn chọc hút. Tuy nhiên, ở người lớn việc siêu âm khớp bị hạn chế do khớp nằm ở sâu, đặc biệt ở những bệnh nhân béo phì thăm khăm bằng siêu âm khó.

Nói chung, siêu âm khớp háng thực hiện đơn giản, không xâm lấn, không gây đau đớn, giá thành thấp mà lại đem đến những hiệu quả chẩn đoán tốt, đặc biệt phát hiện sớm tình trạng bệnh lý tại khớp háng của trẻ sơ sinh, giúp trẻ được điều trị sớm tránh gây ra dị tật khớp háng sau này.

Đối với trẻ sơ sinh chỉ định siêu âm khớp háng khi có các dấu hiệu:

• Có tiếng kêu khi cử động khớp háng.
• Quan sát thấy hai khớp háng không đối xứng.
• Tiền sử gia đình có anh chị em bị trật khớp háng bẩm sinh, khi sinh ngôi mông, dị tật khác như biến dạng bàn chân...
• Động tác rạng chân kém.

Đối với người lớn có chỉ định khi

• Tình trạng đau khớp háng do chấn thương hoặc không do chấn thương.
• Hạn chế vận động khớp háng.
• Nghi ngờ có bệnh lý nhiễm khuẩn tại khớp háng.

Chuẩn bị

• Phương tiện: Máy siêu âm có đầu dò phẳng tần số từ 7 – 12MHz, gel bôi siêu âm chuyên dụng.
• Người thực hiện: Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, kỹ thuật viên.
• Bệnh nhân: Nói chung không cần chuẩn bị gì đặc biệt, được hướng dẫn cụ thể về cách siêu âm để phối hợp.

Các bước siêu âm

• Tư thế: Bệnh nhân nằm ngửa, chân khép và một số tư thế khác để thăm khám trong trường hợp bệnh
• Bôi gel siêu âm chuyên dụng lên vị trí thăm khám, dùng đầu dò siêu âm cắt các lớp cắt ngang và dọc quanh khớp háng tùy vào mục đích thăm khám dựa theo dấu hiệu lâm sàng.
• Sử dụng siêu âm doppler để đánh giá tình trạng mạch máu tại tổn thương để đánh giá tình trạng tăng sinh mạch.
• Đánh giá kết quả: Sau khi thu lại hình ảnh khớp háng trên máy, bác sĩ đánh giá và mô tả tổn thương nếu có. Đưa ra chẩn đoán hay định hướng chẩn đoán, chỉ định thêm các xét nghiệm nếu cần.

Siêu âm khớp háng giúp phát hiện một số bệnh lý sau:

4.1 Viêm bao hoạt dịch khớp háng thoáng qua

Viêm bao hoạt dịch khớp háng thoáng qua là một tình trạng cấp tính xảy ra thoáng qua, hay gặp nhất ở trẻ từ 3 đến 10 tuổi. Thường xuất hiện sau khi trẻ có một nhiễm khuẩn đường hô hấp, thấy trẻ đi lại vận động khó khăn, hạn chế vận động khớp háng và đau. Trên siêu âm thấy tình trạng tràn dịch khớp háng là một khối dịch trong giảm âm. Dấu hiệu bệnh thường hết sau khoảng 2 tuần, để phân biệt với bệnh lý khác như viêm khớp nhiễm khuẩn.

4.2 Trật khớp háng bẩm sinh và thiểu sản ổ cối ở trẻ sơ sinh

Việc xác định tình trạng trật khớp háng ở trẻ cần xác định được góc alpha và góc Beta.

• Góc alpha tạo bởi bờ cánh xương chậu và đường nối điểm đáy ổ cối với góc trên ngoài ổ cối. Góc alpha càng lớn càng tốt thường trên 70 độ.
• Góc beta: Tạo bởi đường kéo dài xương cánh chậu và đường kẻ góc trên ngoài ổ cối tiếp tuyến với chỏm xương đùi. Góc này càng hẹp càng tốt, thường nhỏ hơn 30 độ.
• Bệnh lý trật khớp háng thì nhận thấy góc beta rất lớn trên 90 độ. Tương ứng với tình trạng chỏm xương đùi không nằm bên trong ổ cối, mà nằm trên xương chậu. Khi thăm khám thấy tình trạng trật khớp háng thì cần tiến hành thăm dò động giúp đánh giá tình trạng này còn có thể điều trị bảo tồn hay không.
• Thiểu sản ổ cối: Thấy góc alpha nhỏ, ứng với việc đáy của ổ cối nông không chứa hết được chỏm xương đùi.

Đối với siêu âm khớp háng ở người lớn: Nhằm phát hiện dấu hiệu tràn dịch ổ khớp, thay đổi độ dày bao hoạt dịch, vôi hóa các phần mềm quanh khớp.

• Bệnh lý viêm khớp háng nhiễm khuẩn: Thấy trên siêu âm hình ảnh tràn dịch khớp háng, dịch mủ có tính chất tăng âm hoặc âm không đồng nhất.
• Viêm phì đại bao hoạt dịch: Thấy hình ảnh tràn dịch ổ khớp, dịch thường có tính chất giảm âm, ngoài ra thấy có hình ảnh dày bao hoạt dịch, vôi hóa bao hoạt dịch và có tình trạng tăng sinh mạch trên siêu âm doppler.
• Nang sụn viền: Thấy hình ảnh khối trống âm ở vị trí sụn viền, có bờ rõ.
• Rách gân cơ: Thường gặp sau chấn thương, thấy gân cơ bị tổn thương không liên tục, kèm theo dịch khu trú quanh vị trí tổn thương.

Ngoài ra, khi có tình trạng tràn dịch khớp háng thì siêu âm giúp định vị khi hút dịch và tránh những tổn thương tới các phần khác quanh khớp háng.

Siêu âm khớp háng là phương pháp đơn giản giúp phát hiện bệnh lý khớp háng. Đặc biệt với trẻ sơ sinh có nguy cơ cao trật khớp háng bẩm sinh được khuyến cáo nên thực hiện siêu âm khớp háng sớm để chẩn đoán sớm bệnh lý, giúp trẻ có thể được điều trị bảo tồn.