Vai trò tan bọt của simethicone trong chuẩn bị nội soi tiêu hoá trên

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Chuẩn bị nội soi tiêu hoá trên bằng Simethicone làm giảm ứ đọng bọt ở thực quản,dạ dày và tá tràng một cách hiệu quả, giúp quan sát, định bệnh các tổn thương nhỏ rõ ràng, chính xác hơn. Từ đó, nội soi điều trị được tiến hành thuận lợi, nhanh chóng, giảm kích thích và khó chịu cho bệnh nhân.

Simethicone (Air-X ®) là dược chất được chỉ định khá rộng rãi trong các trường hợp bệnh nhân bị đầy hơi, chướng bụng, ngoài ra còn có tác dụng làm tan bọt đường tiêu hóa. Thuốc có thể được dùng cho cả người lớn và trẻ em với độ an toàn cao và không có tương tác thuốc với các thành phần khác. Simethicone có đặc điểm là phổ biến và giá thành rẻ. Nhiều tác giả cho rằng đây là một phương pháp chuẩn bị nội soi có hiệu quả thiết thực và tính ứng dụng cao. Simethicon đã được sử dụng ở nhiều nước để chuẩn bị nội soi tiêu hoá trên nhờ thuốc giúp giảm ứ đọng bọt.

Với các dạng bào chế khác nhau thì Simethicon có thể có một số điểm khác trong việc hấp thu vào cơ thể, tuy nhiên một số điểm chính có thể kể đến trong quá trình hấp thu của thuốc có thể tóm tắt như sau:

• Simethicone là một chất lỏng có độ nhớt nhất định, có màu xám nhạt, không mùi không vị. Nghiên cứu về cấu tạo của Simethicone, người ta cũng chứng minh được chúng cũng trơ về mặt sinh lý, tức là nó gần như không được cơ thể hấp thu, cũng không khiến acid dịch vị giảm đi hay khiến các chất khác giảm sinh khả dụng. Chính vì vậy, thuốc không được biến đổi thành các dạng khác mà hoàn toàn được thải ra ở dạng nguyên trạng theo phân.
• Về cơ chế tác dụng của thuốc lên cơ thể: Nghiên cứu của các nhà khoa học chỉ ra Simethicone có hàm lượng Silicon dioxyd khoảng 4 đến 7%. Nhờ có thành phần này, Simethicone có tác dụng làm giảm độ căng ở bề mặt các bong bóng hơi xuất hiện trong đường tiêu hóa, đặc biệt là dịch vị dạ dày, vị chấp và dịch trong lòng ruột.
• Tác dụng này là cần thiết bởi các bong bóng hơi này tồn tại vốn sẽ khiến cho bụng có cảm giác bị đầy, khó tiêu hóa, chán ăn. Trong một số trường hợp can thiệp hình ảnh như chụp X quang thì các bóng hơi này cản trở tầm nhìn và có thể cho ra các kết quả sai lệch, Simethicone sẽ góp phần loại bỏ các bọt hơi này.

Nhờ cơ chế trên, ta có thể kết luận lại 2 tác dụng chính sau của Simethicone:

• Thứ nhất: Tác dụng loại bỏ các bong bóng hơi trong các dịch tiêu hóa, làm giảm sự sình bụng, đầy hơi, ợ hơi, khó tiêu, chán ăn.
• Thứ hai: Dùng Simethicone trước khi chụp X – quang để hỗ trợ việc chẩn đoán hình ảnh rõ và chính xác hơn.

Với các tác dụng trên, Simethicone được chỉ định dùng trong các trường hợp sau:

• Bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản và loét xước viêm dạ dày tá tràng có các triệu chứng ợ hơi, ợ chua, trào ngược.
• Bệnh nhân khó tiêu, đầy bụng do thừa hơi đường tiêu hóa.
• Dùng phối hợp với các antacid (các thuốc trung hòa acid dạ dày có bản chất là các bazơ yếu) trong phác đồ điều trị cho bệnh nhân loét dạ dày tá tràng do tăng tiết acid.
• Bệnh nhân chuẩn bị chụp X quang hoặc nội soi dạ dày hoặc nội soi trực tràng.

Nội soi tiêu hóa trên cho đến hiện nay là một trong những phương pháp chẩn đoán có độ tin cậy cao nhất giúp phát hiện các bệnh lý của thực quản, dạ dày và tá tràng. Với ưu điểm vượt trội đó, nội soi ngày càng phát triển một cách nhanh chóng với mục tiêu hướng đến là phát hiện những tổn thương nhỏ hơn, ở giai đoạn sớm hơn có khả năng chữa lành hoàn toàn. Bên cạnh việc phát triển không ngừng các phương pháp kỹ thuật nội soi có tính năng ưu việt, việc nghiên cứu phương pháp chuẩn bị làm sạch đường tiêu hóa luôn đóng một vai trò thiết yếu để cuộc soi được tiến hành nhanh và không bỏ sót các tổn thương nhỏ ở thực quản, dạ dày, hành tá tràng. Ngoài vấn đề còn đọng thức ăn cũ, dịch mật trong ống tiêu hóa, bọt ở đường tiêu hóa trên là một trong những nguyên nhân chính làm trở ngại khi quan sát tổn thương nhỏ này ngay cả khi bệnh nhân đã tuân thủ việc nhịn ăn uống trước cuộc soi.

• Mức độ A, sạch bọt hoàn toàn
• Mức độ B, vùng khảo sát còn ít bọt
• Mức độ C, vùng khảo sát còn nhiều bọt, phải
  rửa 50 ml nước để quan sát
• Mức độ D, vùng khảo sát còn rất nhiều bọt, vón cục. Cần rửa > 100 ml nước mới quan sát được.

Ngày nay, kỹ thuật nội soi đường tiêu hóa trên vẫn tiếp tục phát triển, không chỉ là xét nghiệm chẩn đoán chuẩn cho các bệnh đường tiêu hóa trên, mà còn được dùng làm điều kiện cho một số phương pháp điều trị, ví dụ như, cầm máu đường tiêu hóa trên, cắt bỏ khối u, rất quan trọng trong nong hoặc đặt stent khoang dạ dày hẹp. Tuy nhiên, việc sử dụng thực phẩm, hay sự phá bọt và bong bóng (có nguồn gốc từ khí bên trong đường ruột kết hợp với dịch dạ dày, hoặc dịch mật, có thể gây ra đau bụng, suy yếu niêm mạc trực quan và ảnh hưởng đến độ chính xác chẩn đoán. Vì vậy, nên ăn chay ít nhất 6 – 8 giờ và / hoặc sử dụng các loại thuốc prokinetic (erythromycin tiêm tĩnh mạch) hoặc chống tạo bọt (simethicone đường uống) trước khi áp dụng phương pháp này.

Chuẩn bị nội soi tiêu hoá trên bằng Simethicone làm giảm ứ đọng bọt ở thực quản,dạ dày và tá tràng một cách hiệu quả, giúp quan sát, định bệnh các tổn thương nhỏ rõ ràng, chính xác hơn. Từ đó, nội soi điều trị được tiến hành thuận lợi, nhanh chóng, giảm kích thích và khó chịu cho bệnh nhân. Simethicone đã được sử dụng ở nhiềunước để chuẩn bị cho nội soi tiêu hóa trên trong chẩn đoán và điều trị.

Nhiều nghiên cứu của các tác giả đã kết luận đây là một phương pháp chuẩn bị nội soi có hiệu quả thiết thực và tính ứng dụng cao. Thực tế trong nhiều nghiên cứu, các tác giả nhận thấy Simethicone làm giảm rõ rệt tình trạng bọt trên đường tiêu hóa quá trình soi được tiến hành nhanh chóng thuận lợi; bác sĩ nội soi rất hiếm khi phải tiến hành bơm rửa để quan sát và ghi hình; bệnh nhân dễ chịu hơn rõ rệt.

Theo nghiên cứu về ung thư dạ dày của nhiều tác giả, có khoảng 30% số người bị ung thư dạ dày đã từng có nội soi trước đó nhưng không phát hiện được thương tổn. Gần đây nhiều bài báo đã báo cáo rằng, trong quá trình nội soi đã phát hiện được ngày càng nhiều thương tổn nhỏ (giải phẫu bệnh là nghịch sản, và ung thư giai đoạn sớm), nhờ hiệu quả của việc sử dụng Simethicone, đã được tiến hành phương pháp điều trị nội soi như cắt niêm mạc (EMR).

Các nghiên cứu khác trên thế giới về hiệu quả giữa làm sạch cũng đã chứng minh ưu điểm như trên trong chuẩn bị nội soi tiêu hóa trên. Mặt khác, các bác sĩ nội soi cũng nhận thấy việc cải thiện tốt hơn tình trạng bọt đường tiêu hóa trên đã làm cho hình ảnh nội soi rõ hơn, hỗ trợ cho việc chẩn đoán qua nội soi chính xác, phát hiện các sang thương nhỏ mà trước kia do yếu tố bọt làm che khuất thương tổn, ảnh hưởng đến sự quan sát và đánh giá của Bác sĩ, nhất là tại các vùng mù, vùng khuất như sau tâm vị, sau lỗ môn vị,sau góc bờ cong nhỏ của dạ dày...

Trong thắt giãn tĩnh mạch thực quản, bọt làm che mờ quang trường nên khó xác định chính xác búi tĩnh mạch dẫn đến thắt phạm vào niêm mạc nhiều hơn, dễ chảy máu.

Bọt còn ảnh hưởng đến thủ thuật cắt polyp do khó đánh giá chân polyp khi đặt thòng lọng vào polyp, dễ phạm vào lớp cơ niêm, và làm sạch bọt sẽ hạn chế việc bỏ sót polyp khó đánh giá độ nông sâu của dao điện khi cắt. Đặc biệt, trong các trường hợp đa polyp, hạn chế việc bỏ sót polyp, bệnh nhân không phải đi nội soi cắt nhiều lần

Simethicone (Air-X®): được pha với liều 1,2ml (80mg) Simethicone với 20ml nước cất. Bệnh nhân sẽ được tiến hành nội soi tiêu hóa trên sau 5 – 10 phút tính từ lúc uống dung dịch chuẩn bị nội soi.

Theo khuyến cáo của nhà sản xuất liều Simethicone cần sử dụng để chuẩn bị nội soi tiêu hóa trên ở người lớn trung bình là 200-400mg. Tuy nhiên, đã thử nghiệm liều Simethicone 80mg trên bao nhiêu bệnh nhân và kết quả cho uống cho thấy có đến hơn 90 –95% trường hợp đạt mức sạch bọt lý tưởng khi quan sát tổn thương ở thực quản, hang vị và hành tá tràng. Do vậy, theo một số tác giả lợi ích thu được có lẽ không đáng kể nếu tăng thêm liều Simethicone như khuyến cáo của nhà sản xuất sẽ không đáng kể.

Nhiều tác giả nhận thấy phần thân vị cao và phình vị là vùng thấp nhất của dạ dày ở tư thế nội soi tiêu hóa trên kinh điển ( tư thế bệnh nhân nằm nghiêng trái). Bên cạnh đó, dịch các chất nhầy thường đọng lại ở đây gây cản trở cho việc quan sát. Ngoài bọt thì chất nhầy cũng là một nguyên nhân gây hạn chế rất lớn cho việc quan sát và đánh giá tổn thương. Ngoài ra, theo Chang (2007) cho thấy việc sử dụng men Pronase hoặc N-acetyl-cysteine giúp giảm đáng kể dịch nhầy và giúp quan sát tốt hơn niêm mạc đường tiêu hóa.

Như phần tác dụng của Simethicon đã đề cập, Simethicone gần như không bị hấp thụ hay bị biến đổi trong cơ thể mà thải ra ngoài theo phân ở dạng nguyên vẹn. Do vậy, thuốc gần như không gây tác dụng phụ nào đến cơ thể.
Simethicone còn ở dạng không mùi không vị, do vậy bệnh nhân sử dụng hoàn toàn sẽ không bị cảm giác buồn nôn hay khó chịu nào.
Các thử nghiệm lâm sàng đã thực hiện dưới đây có thể minh chứng cho tính an toàn của thuốc:

• Khi cho chuột bạch thí nghiệm uống, tiêm dưới các phương pháp khác nhau (như dưới da hay dưới màng bụng) đều cho kết quả an toàn, không một con chuột nào bị chết.
• Khi thuốc được dùng cho 130 trẻ em để chứng minh tính an toàn, các bé đều không có biểu hiện rối loạn tiêu hóa hay có bất thường nào, một số bé còn giảm triệu chứng ói mửa và chán ăn.

Cũng tương tự như các loại thuốc khác, thuốc Simethicone có thể tương tác với các hoạt chất hoặc thuốc điều trị bệnh. Do đó hãy cho bác sĩ biết toa thuốc bao gồm cả thực phẩm chức năng mà bạn đang sử dụng.Thuốc Simethicone có thể làm giảm sự hấp thu của thuốc điều trị tuyến giáp (ví dụ như Levothyroxin). Về mặt lý thuyết, nếu bạn dùng thuốc tuyến giáp thì nên đợi ít nhất là 4 giờ trước khi sử dụng thuốc chứa Simethicone.

Tuy nhiên, liều lượng sử dụng Simethicone trong nội soi tiêu hóa là 80mg, và chỉ một liều duy nhất, nên những tương tác này không đáng kể và không đáng lo ngại.

Bản chất trơ của Simethicone cũng cho thấy chúng rất hạn chế tương tác với các chất khác. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân đã từng sử dụng Simethicone trước khi nội soi mà thấy những tương tác nào gây khó chịu cho bản thân thì cần báo đến bác sĩ điều trị để được tư vấn kịp thời trước khi nội soi.
Chuẩn bị nội soi tiêu hoá trên bằng Simethicone làm giảm ứ đọng bọt ở thực quản,dạ dày và tá tràng một cách hiệu quả. Là phương pháp an toàn, đơn giản, chuẩn bị nhanh và chi phí thực hiện thấp. Đây còn là phương pháp giúp quan sát, định bệnh các tổn thương nhỏ rõ ràng, chính xác hơn. Từ đó, nội soi điều trị được tiến hành thuận lợi, nhanh chóng, giảm kích thích và khó chịu cho bệnh nhân.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm trong khám điều trị bệnh, người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm thăm khám và điều trị tại Bệnh viện.

Tài liệu tham khảo

• Hoàng Long và cộng sự. Nghiên cứu hiệu quả tan bọt của simethicone trong chuẩn bị nội soi tiêu hoá trên. Y Học TP. Hồ Chí Minh, Tập 15, Phụ bản của Số 1, 2011
• Banerjee B (1992). Effectiveveness of preprocedure simethicone drink in improving visibility during esophagogastroduodenoscopy: a double-blind, randomized study. J Clin Gastroenterol.
• Bertoni G (1992). Randomized placebo- controlled trial of oral liquid simethicone prior to upper gastrointestinal endoscopy.
• Chang CC et al (2007). Premedication with pronase or N-acetylcysteine improves visibility during gastroendoscopy: An endoscopist-blinded, prospective, randomized study. World J Gastroenterol; 13(3): 444-4.
• Vidal 2005, 22.

XEM THÊM

• Vai trò của nội soi tiêu hóa trong chẩn đoán ung thư sớm
• Những bệnh nào thường gặp ở đường tiêu hóa?
• Tại sao nội soi NBI có thể chẩn đoán chính xác ung thư ống tiêu hóa ở giai đoạn sớm?