Làm thế nào để biết việc điều trị ung thư đang hiệu quả?

Sau khi được chẩn đoán mắc ung thư, bác sĩ sẽ chọn phương pháp chữa trị thích hợp nhất với từng bệnh nhân. Tuy nhiên cơ thể mỗi người sẽ phản ứng lại với phác đồ điều trị ung thư theo cách khác nhau. Vậy làm sao để biết việc chữa bệnh có hiệu quả không?

Tế bào ung thư thường nằm sâu bên trong cơ thể. Vì vậy người bệnh sẽ không thể nhìn thấy hay cảm nhận được khi khối u co lại hoặc phát triển to hơn. Để biết việc điều trị ung thư có hiệu quả như thế nào, bác sĩ sẽ làm các xét nghiệm định kỳ, cách nhau vài tháng trong suốt quá trình điều trị.

Những xét nghiệm này cho biết tế bào ung thư đang ở đâu trong cơ thể, liệu nó đã phát triển lớn hơn, giữ nguyên kích thước hay thu nhỏ lại? Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ quyết định có nên tiếp tục phác đồ điều trị ung thư hiện tại cho bệnh nhân hay sẽ thử dùng phương pháp khác.

Bệnh nhân sẽ phải gặp bác sĩ điều trị ung thư cho mình để kiểm tra và theo dõi thường xuyên. Những lần tái khám này thậm chí vẫn tiếp tục diễn ra trong nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi đã kết thúc điều trị.

Mỗi lần khám, bác sĩ sẽ kiểm tra để khối u của bệnh nhân có quay trở lại hay lan rộng thêm không. Người bệnh cũng sẽ được theo dõi để phát hiện bất kỳ tác dụng phụ lâu dài nào của việc điều trị.

Một số xét nghiệm sẽ giúp bác sĩ nhận định phác đồ điều trị ung thư hiện tại mà bệnh nhân đang áp dụng có hiệu quả hay không. Vài xét nghiệm trong số đó cũng tương tự như khi chẩn đoán bệnh ung thư. Cụ thể là:

• Xét nghiệm máu: Giúp kiểm tra nồng độ của các chất khác nhau trong máu, như enzyme hoặc protein do các tế bào ung thư hoặc các cơ quan giải phóng ra khi khối u phát triển;
• Chất chỉ điểm khối u (Tumor Markers): Khi các khối u phát triển sẽ giải phóng protein, enzyme và các hóa chất khác. Bác sĩ có thể kiểm tra máu, nước tiểu hoặc mô của bệnh nhân để tìm kiếm dấu hiệu các chất này, từ đó biết được khối u đã tiến triển như thế nào;
• Tia X: Thử nghiệm này sử dụng liều lượng phóng xạ thấp để tạo ra hình ảnh của các cấu trúc bên trong. Chụp X-quang giúp tìm thấy các tế bào ung thư nằm trong cơ thể và xem xét liệu khối u có di căn đến xương hay không;

• Chụp CT (cắt lớp vi tính): Thử nghiệm này sử dụng tia X mạnh để tạo ra hình ảnh chi tiết, giúp nhìn thấy tế bào ung thư nằm ở đâu trong cơ thể bệnh nhân;
• Chụp cộng hưởng từ MRI: Sử dụng nam châm và sóng vô tuyến mạnh để tạo ra hình ảnh của các cơ quan và cấu trúc trong cơ thể, giúp phát hiện những nơi có khối u;
• Chụp cắt lớp phát xạ PET: Bệnh nhân sẽ được chiếu một chất phóng xạ mà các tế bào ung thư trong cơ thể hấp thụ. Chất này làm cho khối u hiển thị trên hình ảnh. Phác đồ điều trị ung thư càng hiệu quả, thì sẽ càng ít khu vực phát sáng trên hình ảnh;
• Nhũ ảnh: Xét nghiệm này sử dụng tia X năng lượng thấp để tìm tế bào ung thư ở tuyến vú;

Tùy thuộc vào loại ung thư và phương pháp điều trị mà bác sĩ sẽ quyết định loại và tần suất làm xét nghiệm ở từng bệnh nhân.

Bác sĩ có thể sử dụng một trong những từ sau đây để mô tả cách tế bào ung thư phản ứng lại sau khi được điều trị:

• Đáp ứng một phần / thuyên giảm một phần: Có nghĩa là kích thước khối u của bệnh nhân đã giảm ít nhất 50%, nhưng vẫn còn tồn tại;
• Đáp ứng hoàn toàn / thuyên giảm hoàn toàn: Nghĩa là tất cả các xét nghiệm đều không còn tìm ra tế bào ung thư. Có nhiều khả năng là bệnh nhân đã được chữa khỏi, nhưng vẫn chưa chắc chắn hoàn toàn. Nếu khối u thu lại quá nhỏ thì các xét nghiệm sẽ không tìm thấy được;
• Ổn định: Có nghĩa là tình trạng ung thư của bệnh nhân vẫn như cũ, không trở nên tồi tệ hơn, nhưng cũng không tốt hơn;
• Tiến triển: Nghĩa là khối u đã phát triển hoặc lan rộng. Bệnh nhân có thể cần chuyển đổi phương pháp điều trị ung thư để kiểm soát khối u tốt hơn.

Mỗi người sẽ có phản ứng khác nhau với cùng một phương pháp điều trị, nhưng nhìn chung thì bác sĩ sẽ cố gắng hết sức để loại bỏ càng nhiều tế bào ung thư càng tốt.

Không phải tất cả các phương pháp điều trị ung thư đều có thời gian phát huy hiệu quả như nhau. Chẳng hạn, phẫu thuật giúp loại bỏ tất cả hoặc hầu hết khối u cùng một lúc, nhưng bệnh nhân có thể cần chiếu bức xạ trong vòng vài tuần hoặc vài tháng sau đó để tiêu diệt hết tất cả tế bào ác tính.

Nếu bệnh nhân phải điều trị bằng phẫu thuật, bác sĩ sẽ lấy thêm một số mô khỏe mạnh xung quanh khối u nhằm đảm bảo không còn tế bào ung thư sót lại. Bác sĩ phẫu thuật cũng có thể loại bỏ một số hạch bạch huyết nằm gần khối u. Sau phẫu thuật, người bệnh vẫn cần làm xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh định kỳ để xem tế bào ung thư có còn trong cơ thể không.

Tương tự với các biện pháp khác như hóa trị, xạ trị, liệu pháp miễn dịch và nhắm mục tiêu, bệnh nhân cũng sẽ được xét nghiệm máu, chụp X-quang và làm các xét nghiệm hình ảnh khác. Việc này giúp bác sĩ nhận định phác đồ điều trị ung thư hiện tại có làm chậm sự tăng trưởng của khối u hoặc tiêu diệt hết tế bào ung thư không.

Các triệu chứng sau đây có thể cảnh báo rằng các tế bào ung thư đã quay trở lại hoặc lan rộng hơn sau khi điều trị:

• Một khối u mới xuất hiện hoặc đang phát triển dưới da;
• Đau không thuyên giảm hoặc ngày càng nặng hơn;
• Sút cân;
• Buồn nôn hoặc ói mửa;
• Sốt liên tục.

Ngoài ra, những dấu hiệu cho thấy tế bào ung thư di căn đến các cơ quan khác trong cơ thể là:

• Xương: Đau xương, khớp hoặc gãy xương;
• Não: Nhức đầu, co giật, chóng mặt, nhầm lẫn hoặc thay đổi thị lực;
• Phổi: Ho, thở nông hoặc khó thở;
• Gan: Đau bụng, ngứa, vàng mắt hoặc da.

Tuy nhiên một số triệu chứng kể trên cũng có thể là tác dụng phụ của việc điều trị ung thư. Để biết chắc chắn liệu tế bào ung thư có phát triển hay quay trở lại không, bệnh nhân cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa để thăm khám và kiểm tra.

Nguồn tham khảo: webmd.com