Vấn đề gai cột sống lưng và cách chữa trị luôn rất được người bệnh quan tâm vì đây là tình trạng thoái hóa khớp cột sống khá phổ biến. Bệnh có thể phát triển dần theo thời gian và dẫn đến tình trạng suy nhược gây đau đớn và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Bị gai cột sống lưng là gì?
Thoái hóa khớp là một tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến các bề mặt khớp và dần dần tiến triển thành suy nhược, gây đau đớn và hạn chế vận động. Khi thoái hóa khớp xảy ra ở khớp đốt sống, đây là nguyên nhân dẫn đến gai cột sống lưng.
Gai cột sống lưng là một nguyên nhân quan trọng gây đau thắt lưng mãn tính. Trong khi phần lớn các trường hợp đau do viêm khớp cột sống có thể tự giới hạn và chỉ cần điều trị bảo tồn, thì đau lưng mãn tính do gai cột sống lưng lại tạo ra gánh nặng lớn về chi phí chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi mắc gai cột sống thắt lưng.
Ngoài ra, đau thắt lưng và gai cột sống lưng còn gây ra tàn tật và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Số ca đau lưng tiếp tục gia tăng do tình trạng béo phì và tuổi thọ ngày càng tăng.
Do sự phức tạp của độ cao bên trong từng đốt sống và các cấu trúc xung quanh, quá trình xác định nguyên nhân gây gai cột sống thắt lưng gặp nhiều khó khăn. Trong khoảng 85% trường hợp, nguyên nhân gây ra gai cột sống thắt lưng vẫn chưa rõ ràng.
Chụp X-quang khớp cột sống không phải lúc nào cũng phản ánh chính xác mức độ đau của bệnh nhân, dẫn đến quá trình điều trị gai cột sống lưng có thể không giải quyết hoàn toàn các triệu chứng.
2. Nguyên nhân gây bệnh gai cột sống thắt lưng
Gai cột sống thắt lưng là tình trạng khi vùng cột sống thắt lưng (nằm giữa lồng ngực và xương chậu) phát triển những phần nhọn gọi là gai xương. Các gai xương này xuất hiện do canxi tích tụ ở dây chằng, các đốt sống hoặc do tự phục hồi của xương sau chấn thương, va đập hoặc áp lực lên cột sống.
Khi khớp xương bị viêm, cơ thể phản ứng bằng cách phát triển gai xương xung quanh khớp để bảo vệ. Mặc dù điều này bảo vệ khớp xương, nhưng cũng là nguyên nhân gây ra gai cột sống.
Ngoài ra, bệnh gai cột sống thắt lưng còn phát triển do một số yếu tố sau:
- Thói quen đứng hoặc ngồi lâu, mang vác vật nặng, hoặc nằm ngủ trong tư thế không đúng cũng tăng nguy cơ mắc bệnh gai cột sống.
- Khi tuổi tác tăng, các cơ quan trong cơ thể trở nên dễ bị thoái hóa, bao gồm cả cột sống. Tình trạng này làm cho người già dễ mắc bệnh gai cột sống và các bệnh liên quan đến xương khớp.
- Nguy cơ mắc bệnh gai cột sống cũng tăng lên đối với những người thừa cân, hút thuốc lá thường xuyên, uống rượu bia hoặc sử dụng chất kích thích.
- Các bệnh lý khác về cột sống như viêm cột sống dính khớp, lao cột sống hoặc viêm đốt sống đĩa đệm cũng có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh gai cột sống thắt lưng.
3. Biểu hiện của gai cột sống lưng như thế nào?
Biểu hiện điển hình của bệnh nhân gai cột sống lưng bao gồm đau, cứng và hạn chế chuyển động. Vị trí của gai cột sống lưng quyết định sự phân bố của cơn đau: gai cột sống lưng thấp thường gây đau lan xuống vùng mông và đùi, trong khi gai cột sống lưng trên thường gây đau khu trú tại chỗ.
Gai cột sống lưng, đặc biệt là khi xảy ra ở người trẻ, thường đi kèm với đau dạng thần kinh do chèn ép hoặc kích ứng rễ thần kinh. Tình trạng chèn ép này làm giảm khả năng vận động, gây mất cảm giác và giảm phản xạ ở người bệnh.
4. Các biến chứng của gai cột sống thắt lưng
Theo thời gian, các đợt thoái hóa khớp và quá trình hình thành gai cột sống thắt lưng dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Thoái hóa cột sống không chỉ gây đau đớn mà còn làm suy giảm chức năng và có thể dẫn đến tàn phế. Các gai cột sống thắt lưng có thể gây hẹp ống sống, thoát vị đĩa đệm, bệnh lý tủy, bệnh rễ và viêm thoái hóa đốt sống.
Thoái hóa đốt sống là một trong những biến chứng nghiêm trọng, dẫn đến các bệnh lý cơ, bệnh tủy và tắc nghẽn mạch máu. Hẹp ống sống thường gây ra hai hội chứng lâm sàng chính: bệnh lý tủy thắt lưng và chèn ép dây thần kinh thắt lưng.
Hẹp cột sống thắt lưng có thể biểu hiện qua các cơn đau dai dẳng hoặc ngắt quãng, tình trạng yếu cơ và các triệu chứng cảm giác trở nên nghiêm trọng hơn khi đứng hoặc đi bộ, và thuyên giảm khi ngồi hoặc nằm.
Thoát vị đĩa đệm do gai cột sống thắt lưng cũng gây ra chứng đau thắt lưng dai dẳng ở một đến hai phần trăm dân số trong độ tuổi từ 35 đến 45. Tình trạng thoái hóa ở cột sống thắt lưng, thường xảy ra nhất ở L4 trên L5, khiến đoạn đốt sống trên trượt về phía trước so với đoạn dưới do khớp mặt bị suy yếu. Nếu nghiêm trọng, tình trạng này có thể trở thành một trường hợp cấp cứu ngoại khoa.
5. Phương pháp chẩn đoán bệnh
Để chẩn đoán bệnh gai cột sống thắt lưng, các phương pháp sau thường được áp dụng:
- Chụp X-quang: Phương pháp này giúp xác định vị trí của gai đốt sống, đánh giá tình trạng và mức độ chấn thương của xương.
- Điện cơ đồ (EMG): EMG được sử dụng để đo tốc độ truyền tín hiệu điện từ dây thần kinh cột sống đến não hoặc các cơ thể khác như tay, chân, từ đó xác định mức độ chấn thương của dây thần kinh.
- Chụp cộng hưởng từ MRI: MRI được sử dụng để kiểm tra xem rễ dây thần kinh có bị chèn ép không và đĩa đệm có tổn thương không.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): CT scan cung cấp những hình ảnh chi tiết về cấu trúc của xương và mức độ chèn ép dây thần kinh, giúp các bác sĩ đưa ra đánh giá chính xác.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này được sử dụng để loại trừ các bệnh lý khác có thể gây ra triệu chứng đau cột sống.
6. Gai cột sống lưng và cách chữa trị
Quá trình điều trị gai cột sống lưng bao gồm sử dụng các phương pháp dược lý và thủ thuật can thiệp. Cách tiếp cận cụ thể sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, thời gian mà bệnh nhân bị đau, triệu chứng thần kinh và kết quả của các bài kiểm tra y tế.
6.1. Gai cột sống lưng và cách chữa trị không dùng thuốc
Các phương pháp không dùng thuốc được khuyến nghị cho cơn đau do gai cột sống lưng bao gồm chườm nóng, xoa bóp, châm cứu và nắn chỉnh cột sống như là liệu pháp đầu tay.
Nếu các phương pháp không can thiệp này chỉ đem lại hiệu quả cải thiện hạn chế, người bệnh có thể xem xét các liệu pháp hành vi nhận thức, vật lý trị liệu và liệu pháp laser mức độ thấp.
Trong các phương pháp trên, tập thể dục được coi là có lợi nhất cho gai cột sống thắt lưng ở người trẻ. Cụ thể, các bài tập kéo dãn cột sống sẽ mang lại lợi ích đáng kể trong việc tăng mật độ khoáng của xương cột sống thắt lưng.
Nhiều bệnh nhân trẻ bị béo phì thường gặp khó khăn trong vận động, dẫn đến tăng cân và các triệu chứng viêm xương khớp do thoái hóa, khiến gai xương trở nên nghiêm trọng hơn. Để khắc phục điều này, bác sĩ lâm sàng nên lập phác đồ điều trị cụ thể cho từng bệnh nhân.
Bên cạnh đó, các buổi tập thể dục có giám sát sẽ đảm bảo cường độ tập luyện phù hợp và giảm bớt nỗi sợ liên quan đến khả năng vận động của người bệnh.
Ngoài ra, vật lý trị liệu cũng cải thiện tình trạng đau và chức năng do gai cột sống thắt lưng một cách hiệu quả. Vật lý trị liệu tập trung vào các bài tập uốn dẻo cột sống để tăng cường sự ổn định thắt lưng và giải quyết chứng hẹp ống sống, kết hợp với các bài tập thể dục tại nhà.
Đây là một lựa chọn hiệu quả cho những bệnh nhân bị đau lưng cấp tính và mãn tính. Các bài tập thể dục nhịp điệu, tập tạ và tập sức bền đều đã được chứng minh là tăng mật độ khoáng xương cột sống thắt lưng ở phụ nữ sau mãn kinh.
Tăng cường cơ bụng cũng giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cho người lớn tuổi bị thoái hóa khớp thắt lưng. Yoga cũng đã được chứng minh là một phương pháp điều trị hiệu quả cho chứng đau thắt lưng mãn tính. Hơn nữa, sự kết hợp giữa tập thể dục và điều trị tâm lý có thể mang lại hiệu quả chữa đau thắt lưng mãn tính cao hơn bất kỳ biện pháp can thiệp đơn lẻ nào.
Chế độ ăn uống và bổ sung dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát viêm xương khớp và gai cột sống thắt lưng, phương pháp này nên được kết hợp với liệu pháp tập thể dục.
Một số nghiên cứu về gai cột sống lưng và cách chữa trị cho thấy tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa làm tăng nhanh sự tiến triển của gai cột sống thắt lưng ở người trẻ. Ngược lại, tình trạng tăng lượng chất béo không bão hòa đơn và không bão hòa đa trong chế độ ăn sẽ làm giảm sự tiến triển của bệnh viêm xương khớp trên X quang.
Béo phì là một yếu tố nguy cơ của viêm xương khớp; do đó, người bệnh cần kiểm soát cân nặng để hạn chế đau lưng do gai cột sống thắt lưng. Mỗi khi tăng thêm một kilogram, nguy cơ hình thành gai cột sống thắt lưng sẽ tăng lên 36%.
Ngược lại, các nghiên cứu về gai cột sống lưng và cách chữa trị đã chứng minh rằng giảm 5% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm một số cơn đau khớp, trong khi giảm ít nhất 10% có thể giảm đau khớp ở mức vừa phải đến đáng kể. Đau khớp ở những người béo phì thường tập trung ở các khớp chịu lực, bao gồm cả cột sống thắt lưng.
Tuy nhiên, đối với nhiều bệnh nhân béo phì, việc giảm hoặc duy trì cân nặng là một thách thức lớn. Trong trường hợp này, nếu các phương pháp giảm cân thông thường không hiệu quả, người bệnh có thể cân nhắc lựa chọn thăm khám bác sĩ phẫu thuật chuyên khoa để xem xét phẫu thuật cắt dạ dày.
Phương pháp phẫu thuật này giúp giảm cân đáng kể và có thể cải thiện tình trạng đau lưng cũng như các triệu chứng liên quan đến gai cột sống thắt lưng.
6.2. Gai cột sống lưng và cách chữa trị có dùng thuốc
Acetaminophen là phương pháp điều trị cho chứng đau thắt lưng cả cấp tính và mạn tính. Ngoài ra, thuốc giảm đau không steroid (NSAID) cũng mang lại hiệu quả từ nhỏ đến trung bình đối với cơn đau do gai cột sống lưng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
