Hội chứng cận ung thư là tập hợp các dấu hiệu và triệu chứng nhất định xuất hiện ở một số người mắc bệnh ung thư. Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC) là một dạng ung thư phổi ác tính có tốc độ phát triển và di căn nhanh chóng. SCLC thường không gây ra triệu chứng ở giai đoạn đầu, nhưng khi tiến triển, SCLC là loại ung thư có liên quan nhiều nhất đến sự phát triển của các hội chứng cận ung thư.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Ung Bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Hội chứng cận ung thư là gì?
Thuật ngữ "hội chứng cận ung thư" hay còn gọi là hội chứng Paraneoplastic được sử dụng từ những năm 1940 để mô tả nhóm các dấu hiệu và triệu chứng xuất hiện ở một số người mắc bệnh ung thư. Ước tính có 1 - 7,4% bệnh nhân ung thư sẽ gặp phải các hội chứng này.
Chúng có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ thống khác nhau trong cơ thể, bao gồm:
- Hệ nội tiết.
- Hệ thần kinh.
- Hệ cơ xương khớp.
- Da và mô liên kết.
- Máu và các tế bào máu.
Nhiều hội chứng Paraneoplastic được kích hoạt bởi phản ứng miễn dịch bất thường, nơi các kháng thể hoặc một loại tế bào bạch cầu gọi là tế bào T tấn công và gây tổn thương tế bào khỏe mạnh. Một số hội chứng cận ung thư xảy ra do các tế bào ung thư sản xuất hormone hoặc các chất hoạt động sinh học khác, dẫn đến các triệu chứng không trực tiếp liên quan đến khối u.
Nhiều loại hội chứng Paraneoplastic khác nhau đã được xác định. Một số loại liên quan đến ung thư tế bào nhỏ (SCLC) bao gồm:
- Hội chứng tiết hormon kháng bài niệu (ADH) không phù hợp: ADH được đặc trưng bởi việc sản xuất quá nhiều hormon chống bài niệu, khiến cơ thể giữ nước.
- Hội chứng Cushing: Hội chứng này xảy ra khi các tế bào khối u gây ra sản xuất quá nhiều cortisol.
- Tăng canxi máu: Tăng canxi máu xảy ra khi các tế bào ung thư khiến các phân tử liên quan đến hormon tuyến cận giáp sản xuất quá mức. Điều này dẫn đến nồng độ canxi trong máu tăng cao.
- Bệnh to các viễn cực (Acromegaly): Acromegaly đặc trưng bởi sự tiết bất thường của hormon tăng trưởng và yếu tố tăng trưởng giống insulin-1 bởi các tế bào ung thư.
- Hội chứng nhược cơ Lambert-Eaton: Hội chứng nhược cơ Lambert-Eaton là một bệnh tự miễn hiếm gặp gây ra sự giao tiếp kém giữa các dây thần kinh và cơ.
- Bệnh nhược cơ: Bệnh nhược cơ là tình trạng gây yếu cơ, nặng hơn sau hoạt động và cải thiện khi nghỉ ngơi.
- Viêm não thể limbic: Viêm não thể limbic là tình trạng viêm xảy ra ở hệ thống limbic (một phần của não) do phản ứng miễn dịch không phù hợp.
- Bệnh lý thần kinh ngoại biên: Bệnh lý thần kinh ngoại biên cấp gây tổn thương các dây thần kinh cảm giác, có thể dẫn đến các triệu chứng như nóng rát, kiến bò và tê ở các chi.
- Thoái hóa tiểu não: Hội chứng này được đặc trưng bởi sự thoái hóa của một phần của não gọi là tiểu não. Tiểu não giúp duy trì thăng bằng và tư thế.
- Hội chứng rung giật nhãn cầu: Tình trạng này được đặc trưng bởi các cử động bất thường của chi và mắt, rối loạn giấc ngủ và ngôn ngữ.
2. Hội chứng cận ung thư và Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC)
Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC) là loại ung thư thường liên quan nhất đến hội chứng cận ung thư. Khoảng 10% bệnh nhân SCLC phát triển các hội chứng này.
SCLC khởi phát từ các tế bào thần kinh nội tiết (neuroendocrine cells). Đây là những tế bào giải phóng hormone theo tín hiệu thần kinh. Khi các tế bào này bị ung thư, chúng có thể sản xuất quá mức hormone hoặc các chất hoạt động sinh học khác, dẫn đến hội chứng Paraneoplastic nội tiết.
Các hội chứng Paraneoplastic nội tiết phổ biến nhất ở bệnh nhân SCLC là ADH (Hội chứng tiết hormon kháng bài niệu không phù hợp) và Hội chứng Cushing. ADH xảy ra ở 7-16% các trường hợp SCLC. Hội chứng Cushing xảy ra ở 1-5% các trường hợp.
Ướng tính khoảng 3-5% bệnh nhân SCLC cũng mắc các hội chứng thần kinh. Các hội chứng này có thể hình thành khi hệ miễn dịch tấn công các tế bào thần kinh khỏe mạnh. Loại được chẩn đoán nhiều nhất ở bệnh nhân SCLC là hội chứng nhược cơ Lambert-Eaton.
Hội chứng Paraneoplastic thường phát triển ở người lớn tuổi trung niên hoặc người cao tuổi.
3. Các triệu chứng của hội chứng cận ung thư liên quan đến ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC)
Triệu chứng của hội chứng cận ung thư phụ thuộc vào hội chứng cụ thể mà người bệnh mắc phải. Đáng chú ý, các triệu chứng này có thể xuất hiện trước (tiền triệu chứng) so với các triệu chứng của ung thư.
Dưới đây là một số dấu hiệu và triệu chứng tiềm ẩn của ba hội chứng Paraneoplastic phổ biến nhất liên quan đến ung thư phổi tế bào nhỏ:
3.1. Hội chứng tiết hormon kháng bài niệu (ADH) không phù hợp
- Đi loạng choạng, dễ ngã.
- Đau đầu.
- Buồn nôn.
- Mệt mỏi.
- Chuột rút cơ.
- Co giật.
- Run rẩy.
- Trầm cảm.
- Hạ natri máu (nồng độ natri máu thấp).
3.2. Hội chứng Cushing
- Yếu cơ.
- Phù chi ngoại biên.
- Huyết áp cao.
- Tăng cân.
- Hạ kali máu (nồng độ kali máu thấp).
- Nồng độ hormon adrenocorticotrophic (ACTH) tăng cao và không bị ức chế bởi dexamethasone.
3.3. Hội chứng nhược cơ Lambert-Eaton
- Yếu cơ chân nặng dần.
- Giảm hoặc mất phản xạ gân sâu.
- Mệt mỏi.
- Khô miệng.
- Táo bón.
- Yếu cơ hô hấp.
- Mờ mắt (ít gặp).
- Sụp mí mắt.
4. Chẩn đoán hội chứng cận ung thư
Đầu tiên, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám sức khỏe tổng thể và xem xét tiền sử bệnh lý của bệnh nhân. Điều này giúp bác sĩ nhận biết các dấu hiệu bất thường gây ra bởi hội chứng cận ung thư, đồng thời đánh giá các bệnh lý nền có thể gây ra triệu chứng tương tự.
Tiếp theo, nếu nghi ngờ người bệnh đã mắc các hội chứng Paraneoplastic, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc nhiều xét nghiệm cận lâm sàng sau:
- Xét nghiệm máu.
- Bảng trao đổi chất toàn diện (CMP).
- Xét nghiệm nội tiết tố.
- Xét nghiệm điện di protein huyết thanh.
- Các xét nghiệm máu hoặc nước tiểu khác.
- Chẩn đoán hình ảnh: chụp CT scan hoặc siêu âm.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
