Sàng lọc ung thư là một biện pháp phòng ngừa quan trọng, giúp phát hiện sớm các dấu hiệu ung thư khi khối u chưa phát triển, tăng khả năng điều trị thành công. Việc thực hiện các xét nghiệm sàng lọc định kỳ phù hợp với độ tuổi và yếu tố nguy cơ cá nhân là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sỹ thuộc Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Sàng lọc ung thư là gì?
Sàng lọc ung thư là quá trình xác định sớm các tế bào ung thư hoặc tổn thương tiền ung thư ở những người không có triệu chứng bệnh. Mục tiêu chính của sàng lọc là giảm tỷ lệ tử vong do ung thư.
Dự phòng ung thư bao gồm ba giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Phòng ngừa sơ cấp: Hạn chế tối đa tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ gây ung thư nhằm ngăn chặn sự khởi phát của bệnh.
- Giai đoạn 2: Sàng lọc giúp phát hiện sớm ung thư hoặc các dấu hiệu tiền ung thư thông qua các xét nghiệm chuyên biệt.
- Giai đoạn 3: Điều trị bằng cách áp dụng các phương pháp điều trị thích hợp để kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Thực tế cho thấy, nhiều người thường chỉ chú ý đến việc chữa trị ung thư khi bệnh đã nặng. Để tăng cơ hội chiến thắng bệnh tật và sống khỏe mạnh lâu dài, việc ngăn ngừa ung thư ngay từ đầu và kiểm tra sức khỏe định kỳ là vô cùng quan trọng.
2. Những nguyên tắc sàng lọc
Tiêu chuẩn để sàng lọc ung thư dựa trên các yếu tố sau:
- Tần suất và tác động: Bệnh ung thư phải có tỷ lệ mắc cao trong cộng đồng và gây ra gánh nặng lớn về sức khỏe, làm giảm tuổi thọ trung bình của người bệnh.
- Giai đoạn tiền lâm sàng: Bệnh phát triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng, thời gian phát triển đủ dài để có thể phát hiện sớm trước khi bệnh tiến triển đến giai đoạn di căn.
- Hiệu quả điều trị: Các phương pháp điều trị hiện có phải chứng minh được hiệu quả cao khi phát hiện và can thiệp ở giai đoạn sớm của bệnh.
- Khả năng chẩn đoán: Phải có các xét nghiệm hoặc thủ thuật y khoa đơn giản, chính xác và dễ thực hiện để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh ở giai đoạn tiền lâm sàng.
3. Những nội dung trong khám sàng lọc ung thư
Quy trình sàng lọc ung thư là một quá trình đa giai đoạn, tùy biến theo từng loại ung thư và đặc điểm của từng cá nhân. Tuy nhiên, hầu hết các chương trình sàng lọc đều bao gồm các bước sau:
- Khám lâm sàng toàn diện: Bác sĩ sẽ thu thập thông tin bệnh sử, yếu tố nguy cơ và tiến hành khám thực thể để đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát và xác định các dấu hiệu bất thường.
- Xét nghiệm cận lâm sàng: Gồm các xét nghiệm máu, xét nghiệm phân và xét nghiệm tế bào để tìm kiếm các dấu hiệu sinh hóa hoặc tế bào bất thường.
- Chẩn đoán hình ảnh: Sử dụng các kỹ thuật như siêu âm, chụp X-quang, CT, MRI để trực quan hóa các cơ quan và phát hiện các tổn thương bất thường.
- Phân tích kết quả và tư vấn: Bác sĩ sẽ tổng hợp và phân tích tất cả kết quả xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán, đánh giá giai đoạn bệnh và tư vấn phương án điều trị phù hợp. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ cung cấp thông tin về các yếu tố nguy cơ và biện pháp phòng ngừa ung thư.
4. Khuyến cáo sàng lọc ung thư theo từng độ tuổi
4.1 Từ 21 - 29 tuổi
Nam giới:
- Ung thư đại tràng: Tiền sử gia đình mắc ung thư đại tràng, hội chứng đa polyp gia đình và các yếu tố nguy cơ khác có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Trong trường hợp này, người khám cần tham vấn ý kiến chuyên gia y tế để thực hiện các xét nghiệm sàng lọc phù hợp.
- Ung thư tuyến giáp: Tiền sử gia đình mắc ung thư giáp hoặc tiền sử xạ trị vùng cổ là những yếu tố cảnh báo. Để đánh giá nguy cơ và lựa chọn phương pháp sàng lọc thích hợp, hãy trao đổi với bác sĩ.
Nữ giới:
- Ung thư vú: Phát hiện bất thường ở vú đòi hỏi cần được khám và tư vấn y tế ngay lập tức. Đánh giá nguy cơ cá nhân sẽ giúp xác định nhu cầu thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như chụp X-quang tuyến vú.
- Ung thư cổ tử cung: Tầm soát ung thư cổ tử cung bắt đầu từ tuổi 21 bằng xét nghiệm Pap smear 3 năm một lần. Việc thực hiện xét nghiệm HPV chỉ được khuyến cáo khi kết quả Pap smear bất thường.
- Ung thư đại tràng: Tương tự nam giới, tiền sử gia đình và các yếu tố nguy cơ khác cần được xem xét để quyết định phương pháp sàng lọc thích hợp.
- Ung thư tuyến giáp: Tiền sử gia đình và tiền sử xạ trị vùng cổ là những yếu tố cần được đánh giá để lựa chọn phương pháp sàng lọc phù hợp.
4.2 Từ 30 - 39 tuổi
Nam giới:
- Rủi ro ung thư đại trực tràng: Những cá nhân có tiền sử gia đình mắc bệnh, hội chứng di truyền hoặc các yếu tố nguy cơ khác nên được đánh giá nguy cơ một cách toàn diện. Nếu nguy cơ được xác định là cao (ví dụ: có người thân ruột thịt mắc ung thư đại trực tràng, hội chứng polyp ruột thừa...), các xét nghiệm sàng lọc thích hợp nên được thực hiện theo tư vấn của bác sĩ.
- Sàng lọc định kỳ: Đối với những người có nguy cơ trung bình, lịch trình sàng lọc cụ thể sẽ được bác sĩ tư vấn dựa trên tuổi và các yếu tố nguy cơ khác.
Nữ giới:
- Ung thư vú: Phụ nữ nên tự khám vú thường xuyên và thông báo ngay với bác sĩ khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Đánh giá nguy cơ cá nhân và sàng lọc định kỳ bằng chụp X-quang vú và các xét nghiệm khác sẽ được thực hiện theo khuyến cáo của bác sĩ.
- Ung thư cổ tử cung: Phụ nữ từ 30 tuổi trở lên nên thực hiện sàng lọc ung thư cổ tử cung bằng xét nghiệm Pap smear kết hợp với xét nghiệm HPV định kỳ 5 năm một lần, bất kể tiền sử tiêm chủng HPV.
4.3 Từ 40 - 49 tuổi
Nam giới:
- Nam giới từ 45 tuổi trở lên nên thực hiện sàng lọc ung thư đại tràng thường niên bằng xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân hoặc nội soi đại tràng 10 năm một lần.
- Đối với ung thư tiền liệt tuyến, nam giới có yếu tố nguy cơ cao nên tham khảo bác sĩ chuyên khoa để lựa chọn xét nghiệm phù hợp.
Nữ giới:
- Phụ nữ cùng độ tuổi nên chụp X-quang tuyến vú hàng năm và xét nghiệm Pap smear 5 năm một lần.
- Sàng lọc ung thư đại tràng cũng nên được thực hiện định kỳ cho nữ giới từ 45 tuổi trở lên, kể cả những người không có tiền sử gia đình mắc bệnh.
4.4 Từ 50 - 64 tuổi
Nam giới:
- Ung thư đại tràng: Kể từ 45 tuổi, tất cả nam giới nên tiến hành sàng lọc ung thư đại tràng định kỳ bằng xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân hàng năm hoặc nội soi đại tràng toàn bộ mười năm một lần.
- Ung thư tiền liệt tuyến: Đối với nam giới 50 tuổi trở lên, việc sàng lọc ung thư tiền liệt tuyến là cần thiết. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn xét nghiệm phù hợp.
- Ung thư phổi: Nam giới trên 55 tuổi, đặc biệt là những người có có thói quen hút thuốc lá, nên thảo luận với bác sĩ về việc thực hiện chụp cắt lớp vi tính liều thấp để sàng lọc ung thư phổi.
Nữ giới:
- Ung thư vú: Phụ nữ từ 50-54 tuổi nên thực hiện chụp X-quang tuyến vú mỗi năm một lần. Sau 55 tuổi, tần suất có thể giảm xuống còn hai năm một lần hoặc duy trì mỗi năm một lần tùy thuộc vào đánh giá của bác sĩ.
- Ung thư cổ tử cung: Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản nên thực hiện Pap smear kết hợp xét nghiệm HPV năm năm một lần hoặc Pap smear đơn lẻ ba năm một lần để sàng lọc ung thư cổ tử cung.
- Ung thư đại tràng: Tương tự như nam giới, nữ giới cũng nên thực hiện sàng lọc ung thư đại tràng bằng xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân hoặc nội soi đại tràng toàn bộ.
- Ung thư phổi: Nữ giới trên 55 tuổi có tiền sử hút thuốc lá cũng nên cân nhắc thực hiện chụp cắt lớp vi tính liều thấp để sàng lọc ung thư phổi.
4.5 Từ 65 tuổi trở lên
Nam giới:
- Ung thư đại tràng: Nên sàng lọc ung thư đại tràng định kỳ trước 75 tuổi. Từ 76-85 tuổi, nam giới nên tham khảo ý kiến bác sĩ về việc tiếp tục sàng lọc. Trên 85 tuổi, việc sàng lọc có thể không cần thiết.
- Ung thư tiền liệt tuyến: Nam giới nên được tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa về lịch trình sàng lọc phù hợp.
- Ung thư phổi: Người hút thuốc lâu năm hoặc đã cai thuốc dưới 15 năm nên cân nhắc chụp cắt lớp vi tính liều thấp để sàng lọc sớm.
Nữ giới:
- Ung thư vú: Chị em nên chụp X-quang vú định kỳ 2 năm/lần.
- Ung thư cổ tử cung: Nếu kết quả sàng lọc 10 năm gần nhất âm tính, chị em có thể cân nhắc giảm tần suất sàng lọc.
- Ung thư đại tràng: Tương tự như nam giới.
- Ung thư phổi: Người hút thuốc hoặc có tiền sử hút thuốc nên tham khảo ý kiến bác sĩ về sàng lọc bằng chụp cắt lớp vi tính liều thấp.
Các xét nghiệm sàng lọc ung thư bao gồm xét nghiệm máu, chụp X-quang, siêu âm, nội soi... Mục tiêu của sàng lọc là phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm nhất, khi mà việc điều trị còn đơn giản và hiệu quả. Tuy nhiên, không phải ai cũng cần phải thực hiện tất cả các xét nghiệm sàng lọc. Bác sĩ sẽ tư vấn cho chúng ta những xét nghiệm phù hợp nhất dựa trên tuổi tác, giới tính, tiền sử gia đình và các yếu tố nguy cơ khác.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
