Trầm cảm sau sinh – Các phương pháp điều trị trong Đông Y

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Thị Hồng Vân - Bác sĩ Y Học Cổ Truyền - Trung tâm Y Học Cổ Truyền Vinmec - Sao Phương Đông.

Các phương pháp khám và chữa trong Đông Y là kết quả của sự tổng kết tinh hoa từ trí tuệ Y học lâu đời. Trong điều trị các bệnh tâm lý nói chung và trầm cảm sau sinh nói riêng, sự hiệu quả của việc áp dụng biện chứng luận trị Y Học Cổ Truyền đã được nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh, giúp bác sĩ xác định thể bệnh chính xác và xây dựng lộ trình chữa trị cho người bệnh phù hợp.

Theo kết quả thống kê cho thấy xu hướng tăng hàng năm, trầm cảm sau sinh nói chung là chứng bệnh tâm lý thường gặp xuất hiện thời kỳ sau sinh nở, liên quan tới tình trạng cảm xúc bị rối loạn, không ổn định, trạng thái buồn chán và tiêu cực kéo dài. Trầm cảm sau sinh không được chẩn đoán kịp thời dẫn đến sự kiệt quệ về tinh thần cũng như thể chất, ảnh hưởng xấu tới chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Trong Đông Y, trầm cảm sau sinh được đưa vào chứng uất. Chứng uất là trạng thái rối loạn khí sắc, chỉ tình trạng tâm lý căng thẳng quá độ, chịu áp lực trong thời gian dài khiến tâm tình bồn chồn không yên, vui buồn thất thường, là hệ quả của những điều buồn phiền, u uất lâu ngày không được chia sẻ hay giải quyết. Người bệnh mắc chứng uất thường xuyên sống trong mệt mỏi, bứt rứt, lâu dần xuất hiện suy nghĩ tiêu cực ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của chính mình.

Điều trị trầm cảm sau sinh cần sự kiên nhẫn và thời gian dài để có được những kết quả tích cực. Tùy vào mức độ nặng - nhẹ của bệnh và thể trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ cân nhắc xây dựng lộ trình chữa trị phù hợp với hai phương pháp chính là sử dụng thuốc và không sử dụng thuốc.

Phương pháp sử dụng thuốc:

Một trong những nguyên tắc trị bệnh trong Đông Y là “Hư thì bổ, thực thì tả”, sau thăm khám bệnh kỹ càng, bác sĩ sẽ bốc thuốc để bồi bổ nếu có “hư chứng” và cân bằng Âm, Dương, khí, huyết của người bệnh.

Dưới đây là một số bài thuốc điều trị Trầm cảm sau sinh tham khảo, người bệnh có thể sắc uống hàng ngày:

• Bài thuốc 1 có tác dụng chữa suy nhược tâm thần cùng các triệu chứng lo âu, mệt mỏi: Tục tùy tử (thiên kim tử), Đương quy, Hoàng kỳ, Toan táo nhân, bạch thược, Bạch truật, Phục linh.
• Bài thuốc 2 có tác dụng dưỡng tâm an thần, giúp điều trị chứng mất ngủ hiệu quả: Đại hoàng, Mông thạch, Mang tiêu ngâm, Mải phù thạch, Hoàng cầm, Hoàng bá, Cúc hoa, Lao ngưu tử, Đại giả thạch, Chi tử, Mạch môn đông, Tri mẫu, Thiên hoa phấn, Xuyên khung, Trúc nhự.
• Bài thuốc 3 có tác dụng hoạt huyết, định thần, sơ can: Đương quy thân, Bạch đàn hương, Tử đan sâm, Tế sa nhân, Chích viễn chí, Toan táo nhân, Bắc ngũ vị, Đoạn mẫu lệ, Ngọc cát cánh.
• Bài thuốc số 4 dành cho người mắc trầm cảm sau sinh thuộc Chứng uất mà hoạt động của khí bị rối loạn: Hạt sen, Táo đỏ bỏ hạt, Long nhãn rửa sạch bỏ vào cùng gạo nếp vo sạch, ninh nhừ thành cháo, có thể ăn mỗi ngày cùng một thìa mật ong khuấy đều.

Phương pháp không sử dụng thuốc:

Một số phương pháp của Đông Y điều trị chứng trầm cảm sau sinh bằng liệu pháp tác động trực tiếp lên cơ thể mà không sử dụng thuốc phổ biến hiện nay, mang lại hiệu quả tích cực được các bác sĩ và người bệnh tin tưởng sử dụng bao gồm:

• Châm cứu: Bằng cách kích thích các huyệt vị nhất định trên cơ thể, châm cứu có tác dụng sơ thông kinh lạc, điều tiết tạng phủ, hành khí hoạt huyết,... lập lại sự cân bằng trong cơ thể bệnh nhân và nâng cao sức đề kháng nói chung. Cụ thể trong điều trị trầm cảm sau sinh, châm cứu giúp thuyên giảm những triệu chứng của bệnh như đau đầu, mất ngủ lâu ngày... ngay từ những lần trị liệu đầu tiên.
• Xoa bóp bấm huyệt: Phương pháp này nên được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên gia có kinh nghiệm, đem lại hiệu quả cao trong việc giải tỏa căng thẳng và đau nhức cơ thể. Trong điều trị trầm cảm sau sinh, một số huyệt thường được lựa chọn là huyệt Ấn đường, huyệt Dũng tuyền, huyệt Thái khê,... Xoa bóp, bấm huyệt cũng có một số thủ pháp đơn giản mà người bệnh và gia đình có thể tự học hỏi để thực hiện chữa trị - phục hồi tại nhà.

• Trị liệu tinh thần Đông Y: Trong điều trị trầm cảm sau sinh, vấn đề quan trọng nhất là làm sao giúp bệnh nhân giải tỏa được sự bức xúc, những đè nén về tâm lý để cuối cùng hoàn toàn thoát khỏi trạng thái trầm cảm. Phương pháp trị liệu tinh thần Đông Y cùng bác sĩ sẽ giúp người bệnh cởi bỏ nút thắt trong lòng, để tâm hồn thực sự được an dưỡng nghỉ ngơi, chữa lành sức khỏe tâm thể.

Ưu và nhược của các phương pháp chữa trị trong Đông Y

Việc áp dụng các phương pháp của Đông Y trong điều trị trầm cảm sau sinh có cả ưu và nhược điểm nhất định.

Đối với phương pháp dùng thuốc, ưu điểm nổi bật của dược liệu nói riêng và các bài thuốc Y Học Cổ Truyền kết hợp nói chung là tính an toàn cao, sử dụng trong thời gian dài không gây tác dụng phụ ảnh hưởng tới sức khỏe người bệnh. Hơn nữa, mỗi một thang thuốc được bác sĩ chỉ định đều mang tính “cá thể hóa” phù hợp với thể trạng từng người, ngoài có tác dụng làm giảm triệu chứng bệnh còn bổ sung dưỡng chất, cân bằng Âm - Dương của cơ thể. Đặc biệt, trong việc điều trị trầm cảm sau sinh ở phụ nữ, các bài thuốc Đông Y không chỉ giúp ngủ ngon, giảm căng thẳng mà còn điều hòa nội tiết tố, cải thiện và làm đẹp da từ bên trong.

Mặc dù vậy, các thang thuốc cần sắc mất nhiều thời gian hoặc có công đoạn điều chế cầu kỳ, hơn nữa, việc lựa chọn địa chỉ uy tín để mua được dược liệu chất lượng tốt cũng gây ra nhiều khó khăn cho người bệnh.

Đối với phương pháp không dùng thuốc như Massage bấm huyệt, châm cứu,...một số tác dụng phụ phổ biến có thể kể đến là xuất hiện vết bầm, tím, đau nhức ở các bó cơ,... Bên cạnh đó, để đạt được hiệu quả tích cực trong điều trị, các phương pháp này nên được kết hợp song song cùng liệu trình điều trị trầm cảm sau sinh có sử dụng thuốc.

Nhìn chung, trong Đông Y, trầm cảm sau sinh cần lộ trình điều trị tổng thể cả tinh thần và thể chất. Bệnh nhân nên được thăm khám từ sớm và chữa bệnh đúng cách để cải thiện chất lượng cuộc sống, bảo vệ bản thân cũng như con trẻ khỏi những ảnh hưởng tiêu cực của trầm cảm sau sinh.