Chụp cắt lớp (CT) cho trẻ em: Những điều cần biết trước - trong - sau khi chụp

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Thị Hậu - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Việc chụp cắt lớp vi tính (CT) cho trẻ em khi khám cấp cứu gia tăng đã dấy lên mối lo ngại về sự tiếp xúc với liều phóng xạ dành cho người lớn và nguy cơ ung thư ở trẻ em.

Tỉ lệ mắc ung thư sau khi chụp cắt lớp vi tính (CT) ở trẻ dù rất nhỏ, chỉ khoảng hai trường hợp ung thư trên 10.000 trẻ chụp CT, nhưng các chuyên gia vẫn khuyến cáo chỉ chụp cắt lớp cho bé khi thật sự cần thiết và giảm liều lượng tia xạ thấp nhất ở mức có thể.

Một nghiên cứu từ Đại học Newcastle, Anh, khảo sát 178.000 trẻ được chụp CT trong thời gian từ năm 1980-2002 đã cho kết quả: những trẻ dưới 15 tuổi có nguy cơ ung thư não tăng gấp ba nếu chụp CT 2-3 lần, nguy cơ ung thư máu cũng tăng gấp ba nếu chụp CT 5-10 lần.

Cũng như mọi phương tiện chẩn đoán khác chụp CT Scanner không phải tuyệt đối cho tất cả các bệnh. Kỹ thuật này cũng có những hạn chế mà ta cần biết để lựa chọn giải pháp thích hợp.Trong một số trường hợp bệnh lý cũng cần kết hợp các phương pháp chẩn đoán khác như : MRI, SPECT CT, Xạ hình....

Nguyên nhân trẻ em là đối tượng được quan tâm đặc biệt vì bởi vì trẻ em có nhiều vùng nhạy cảm với tia xạ hơn người lớn và ảnh hưởng của tia xạ có thể làm tiến triển ung thư trong suốt cuộc đời sau này. Tuy nhiên vấn đề này có thể chấp nhận được nếu lợi ích của việc chụp cắt lớp cho bé là rõ ràng hơn so với nguy cơ. Máy chụp CT có thể được điều chỉnh để lượng bức xạ tiếp xúc thích hợp cho bệnh nhân nhi. Để đảm bảo an toàn chỉ chụp cắt lớp cho bé khi có chỉ định của bác sĩ.

Để đạt được kết quả tốt trước khi chụp chúng ta phải chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi chụp cắt lớp vi tính cho bé.

• Cha mẹ cần báo cho nhân viên chụp cắt lớp cho bé về tình trạng của bé:
  • Bé có dị ứng gì không: thuốc cản quang, thuốc khác, thức ăn, đồ uống...
  • Bé có tình trạng bệnh lý: tim mạch,thận, tiểu đường, tiêu chảy, tuyến giáp, hen suyễn...
  • Bé có đang uống thuốc gì không? Đặc biệt thuốc tiểu đường, nếu tiêm thuốc cản quang có thể ảnh hưởng đến chức năng thận của bé.
• Bé sẽ được chích tĩnh mạch để tiêm thuốc cản quang hoặc thuốc an thần khi có chỉ định của bác sĩ.
• Bé cần nhịn ăn, uống 4 đến 6 giờ trước khi chụp tùy vào độ tuổi của bé, trừ trường hợp cấp cứu. Vì nếu chụp cắt lớp cho bé có sử dụng thuốc cản quang hoặc sử dụng thuốc an thần thì con bạn phải nhịn ăn, uống trước khi chụp vì thuốc có thể gây dị ứng có thể gây nôn, ói, nổi ban hoặc nặng hơn có thể gây phản ứng phản vệ. Ở một vài bệnh nhân suyễn, dị ứng thuốc cản quang có thể khởi phát cơn suyễn. Do đó, nếu ăn, uống hoặc bú trước khi chụp sẽ có nguy cơ hít thức ăn vào phổi gây viêm phổi.
• Tháo tất cả các trang sức trên người bé như: mắt kính, kẹp tóc, bông tai, dây chuyền, dây nịt, tùy vùng cơ thể được khảo sát. Vì những vật này có thể ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh và chẩn đoán bệnh.
• Quá trình chụp cắt lớp cho bé cần được hướng dẫn kỹ lưỡng trước khi thực hiện. Nếu trẻ còn quá nhỏ hay sợ, bác sĩ sẽ cho trẻ uống thuốc an thần để giúp trẻ thư giãn. Nếu bác sĩ hẹn trẻ chụp CT, bạn có thể thảo luận với bác sĩ về những yêu cầu của việc chụp và nguy cơ bức xạ ảnh hưởng tới trẻ.

Trong lúc chụp, trẻ sẽ nằm trên bàn của máy chụp CT. Đai băng sẽ giữ yên đầu đúng vị trí, nhưng sẽ không che mặt.

Trẻ cần phải nằm yên trong lúc chụp cắt lớp cho bé. Thậm chí một chuyển động nhỏ cũng có thể làm mờ hình ảnh trên CT. Vì khi chụp cắt lớp cho bé, nhất là ở trẻ nhỏ thường khó hơn ở người lớn. Đa số các em thường kích động, khóc và không chịu nằm yên. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh và chẩn đoán bệnh.

Nên trong một số trường hợp trước khi chụp, Bác sĩ có thể sẽ tiêm thuốc an thần hoặc gây mê nhẹ cho con bạn nếu bé không đáp ứng với thuốc an thần

Trong trường hợp chụp cho các em bé, bác sĩ chuyên khoa gây mê sẽ cho em bé nằm ngủ trong suốt quá trình chụp và sẽ tỉnh ngay khi kết thúc chụp.

Quá trình chụp sẽ kéo dài từ 30 – 60 phút. Giai đoạn chuẩn bị cho bài chụp sẽ chiếm gần hết thời gian, còn quá trình chụp thực sự chỉ mất vài giây.

Những hình ảnh chụp cắt lớp của bé có thể được hiện lên ngay lập tức trên màn hình vi tính, được đọc và in ra. Dựng lại các mặt cắt có thể tạo ra những hình ảnh ba chiều.

Thông thường, trẻ được phép về nhà và tiếp tục các hoạt động như bình thường sau khi chụp CT phổi cho trẻ, chẳng hạn như ăn, uống. Tuy nhiên, đối với những trẻ được sử dụng các chất cản quang nên chờ ở bệnh viện ít nhất một giờ để dự đoán phản ứng dị ứng.

Trong trường hợp nghiêm trọng hơn, một phản ứng phản vệ có thể xảy ra, khiến bệnh nhân bị phát ban nặng hoặc khó thở. Phản ứng này là khá hiếm, nhưng là có khả năng đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

Nhiễm độc thận dẫn tới suy thận là một biến chứng rất hiếm của thuốc cản quang được sử dụng trong chụp CT phổi cho trẻ. Những trẻ em có bệnh tiểu đường, bị mất nước, hoặc những bệnh nhân đã có suy giảm chức năng thận dễ gặp phải biến chứng này.

Các bác sĩ sẽ khuyên bệnh nhân nên tiêu thụ nhiều nước để độ tương phản được đưa ra tại thời điểm chụp CT phổi cho trẻ không gây hại cho thận.

Nên chọn chụp cắt lớp cho trẻ ở đâu để đảm bảo độ tin cậy, chính xác?

Hiện nay, chụp CT là phương pháp chẩn đoán hình ảnh được thực hiện thường quy tại Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec.

• Quy trình chụp cắt lớp vi tính tại Vinmec được thực hiện bài bản dưới sự hướng dẫn của đội ngũ y bác sĩ khoa Chẩn đoán hình ảnh.
• Trước khi chụp CT, khách hàng sẽ được các chuyên gia y tế hàng đầu đánh giá về quá trình bệnh lý, tiền sử bản thân và gia đình và kiểm tra an toàn (check list cắt lớp vi tính (CLVT) có tiêm thuốc cản quang) để đảm bảo an toàn cho khách hàng trước khi vào phòng CLVT.
• Bên cạnh đó, tại Vinmec hiện nay còn trang bị máy chụp CT hiện đại bậc nhất, đạt tiêu chuẩn quốc tế cho hình ảnh chân thực, rõ nét giúp bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác bệnh và giai đoạn bệnh, từ đó có hướng điều trị hiệu quả, tạo cảm giác an toàn cho người bệnh. Máy chụp CT hiện đại, công nghệ cao như chụp CT 128 dãy, chụp cắt lớp 256 dãy,...