Cách nào để trẻ nhanh biết nói?

Trẻ em là những lứa tuổi học ngôn ngữ nhanh và hiệu quả đáng kể, chúng tiếp thu từ mới, cấu trúc câu và cú pháp nhanh hơn nhiều so với thanh thiếu niên và người lớn. Do vậy mà trẻ nhanh biết nói. Tuy nhiên vẫn có một số trẻ chậm nói. Vậy đâu là nguyên nhân và cách nào để trẻ nhanh biết nói? Cùng đọc thêm bài viết dưới đây để tìm cách những phương pháp giúp trẻ nhanh biết nói.

Đến các mốc phát triển của trẻ mà con bạn chưa biết nói chắc hẳn nhiều bậc cha mẹ sẽ cảm thấy băn khoăn. Để biết con bạn có bị chậm nói hay không chúng ta cần xác định được thời điểm trẻ bắt đầu làm quen và nói được những từ đầu tiên. Bạn đã từng nghe về vấn đề trẻ “thụ đắc ngôn ngữ” của mẹ. Có thể hiểu thụ đắc là quá trình trẻ bắt chước và lặp lại những gì người lớn dạy chúng. Bởi vậy, những người thân chăm sóc trẻ đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình giúp trẻ tập nói giai đoạn đầu đời.

Nhưng nếu trẻ chỉ lặp lại các từ của người lớn hay phát ra những âm thanh “ê, a” thì đó chỉ là những âm thanh bập bẹ. Chỉ khi nào con bạn có thể tự nói và nói đúng hoàn cảnh, đúng đối tượng thì mới có thể xác định là trẻ biết nói. Thông thường giai đoạn này vào khoảng thời gian khi trẻ được 10 – 14 tháng tuổi trẻ sẽ bập bẹ những từ đầu tiên.

Ban đầu, trẻ chỉ bập bẹ vài từ đơn giản như ba ba, ma ma để gọi người thân. Sau đó vốn từ vựng của trẻ sẽ dần được củng cố và tăng lên số lượng 2, 3 rồi cụm từ dài. Đến khi được 2 tuổi, trẻ có thể nói được câu dài. Và đến mốc 3 tuổi, trẻ có thể tự nói được tên mình, hát được một bài hát đầy đủ, đặt câu hỏi rõ ngữ nghĩa hơn trong khi vui chơi.

Chứng chậm nói ở trẻ mới biết đi có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều nguy cơ hay các rối loạn khác nhau. Trong số đó không ít trẻ gặp một số vấn đề về não bộ có thể gây ảnh hưởng đến việc trẻ chậm phát triển các lĩnh vực như vận động, ngôn ngữ,... Trẻ có những bất thường ở dây thanh quản, giảm thính lực cũng có thể chậm nói. Bởi vậy, cần khám tai mũi họng để tầm soát các nguy cơ và có hướng can thiệp thích hợp nếu cần đối với những trẻ đến khám vì lý do chậm nói.

Đề cập đến vấn đề tâm lý – tâm thần, một trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển, rối loạn ngôn ngữ hay các vấn đề tâm lý khác cũng có thể dẫn đến tình trạng chậm nói. Những trẻ này nếu không được phát hiện và can thiệp điều trị sớm rất có thể sẽ dẫn đến chậm phát triển về mặt nhận thức, giao tiếp, ngôn ngữ và tương tác xã hội lâu dài

Nhiều nghiên cứu đã ghi nhận việc can thiệp sớm với những trẻ mắc chứng rối loạn phát triển trước 3 tuổi sẽ đem lại nhiều hiệu quả tích cực đáng kể. Vì vậy, cha mẹ hay người chăm sóc chính cho trẻ chính là những người đóng vai trò rất quan trọng trong việc nhận biết các rối loạn bất thường ở trẻ.

Ngay cả trước khi trẻ học nói, chúng đã tiếp nhận rất nhiều thông tin thông qua các giác quan. Trong giờ chơi, giờ ăn, lúc đi ngủ và giờ tắm, chúng hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của cơ thể và các đồ vật.

Chơi là hoạt động chính của trẻ sơ sinh. Chúng học được các kỹ năng, khái niệm mới và tất cả về thế giới xung quanh thông qua việc chơi.

Mặc dù chơi có vẻ đơn giản và thú vị đối với bạn, nhưng đó là một trong những trải nghiệm học tập cho con bạn. Chúng đang học về kích thước, màu sắc, hình dạng, hành động và khái niệm bằng cách chỉ cần đặt một khối vuông vào một chiếc cốc lớn hoặc nhấn một nút để làm cho một vật thể bật ra.

Một khi chúng có thể gắn nhãn các đối tượng, hành động và khái niệm mà chúng đang học, chúng sẽ có thời gian tốt hơn nhiều trong khi chơi. Chơi độc lập cũng rất tốt cho việc học, chơi có hướng dẫn với người lớn là một cách tuyệt vời để giúp trẻ học nói.

Cách để giúp trẻ tập nói là biến các hoạt động hàng ngày thành kinh nghiệm học tập.

Đừng lo lắng nếu bạn không dạy trẻ tất cả những điều này, vì rất nhiều kỹ năng xuất hiện một cách tự nhiên. Tuy nhiên, nếu có một số việc mà bạn muốn bé tiếp thu nhanh hơn, thì có rất nhiều cách để giúp bé học theo.

Bạn muốn trẻ nhanh biết nói hãy làm theo 20 mẹo sau để trẻ tập nói:

3.1. Nói chuyện với trẻ nhiều hơn

Sử dụng mọi cơ hội để trẻ tiếp xúc với ngôn ngữ, ngay cả khi trẻ không phản hồi lại. Trong khi thay tã, khi chuẩn bị bữa tối, giờ ăn, giờ chơi, giờ xem phim v.v. Bạn có thể cho trẻ tiếp xúc với nhiều ngôn ngữ mới trong các hoạt động hàng ngày. Nói chuyện bình thường với trẻ, ngay cả khi bạn nghĩ rằng đó là những từ phức tạp.

3.2. Truyền đạt kinh nghiệm của bạn

Có thể sẽ khá yên tĩnh trong ngôi nhà chỉ có 1 đứa trẻ bởi chúng không giao tiếp với chúng ta nên chúng ta có xu hướng ít nói chuyện với trẻ hơn. Tuy nhiên, như chúng đã nói trên đây, hãy biến các hoạt động hàng ngày trở thành kinh nghiệm học tập cho con bạn.

Nói về các hoạt động của bạn trong ngày từ việc: Bạn đang rửa bát, bạn đang quét nhà, bạn đang nấu cơm, bạn đang giặt quần áo... Trẻ sẽ thích nghe âm thanh của giọng nói của bạn và nghe cuộc đối thoại là một cách tuyệt vời để trẻ bắt đầu học từ vựng mới.

3.3. Gắn nhãn mọi đồ vật

Khi con bạn chơi hay ăn, hãy nói những đồ chơi hoặc đồ vật mà chúng đang cầm, nhìn thấy hoặc nghe thấy. Dán nhãn mọi thứ mà bạn có thể để trẻ nghe các từ đó lặp đi lặp lại. Nếu bạn đọc tên cho các loại thực phẩm chúng ăn hoặc những thứ chúng chơi với hàng ngày trẻ sẽ bắt đầu học được những từ vựng rất sớm.

3.4. Để trẻ lặp lại

Khi bạn đã có thói quen dán nhãn mọi thứ cho trẻ, hãy yêu cầu trẻ lặp lại điều đó cho bạn. Bắt đầu chỉ với một từ hoặc thậm chí là âm đầu tiên của từ đó. Nếu trẻ nói “muh” cho sữa hoặc “buh” cho quả bóng, đó chính là một khởi đầu tuyệt vời. Điều này cho thấy rằng trẻ vẫn đang có khái niệm rằng tất cả các vật thể này đều có tên, nhưng trẻ chưa thể tạo ra tất cả các âm chính xác.

3.5. Sử dụng những gì trẻ thích

Xác định những gì con bạn thích và sử dụng điều đó làm lợi thế của bạn. Nếu trẻ bị thích mê một nhân vật, một bài hát, món ăn hoặc đồ chơi nào đó, hãy cho chúng nhiều cơ hội để nhìn, nghe, nếm và chơi với món đồ đó trong khi người lớn cũng nói về nó với chúng. Nếu con bạn thích ô tô và xe tải, đừng cố bắt chúng ngồi xuống và học tiếng động vật. Sử dụng những gì hiệu quả sẽ đỡ vất vả hơn rất nhiều nếu trẻ tỏ ra thích thú với hoạt động đó.

3.6. Sử dụng âm nhạc

Trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi thích nhịp điệu và âm nhạc hay, vì vậy chúng có nhiều khả năng nghe các từ và cử chỉ từ một bài hát hơn.

Thử hát những bài hát đơn giản dành cho trẻ em bằng cử chỉ, như The Wheels on the Bus, Itsy Bitsy Spider và Twinkle Twinkle. Nếu trẻ bắt đầu bắt chước các chuyển động và cử chỉ đi kèm với bài hát, thì các từ ngữ sẽ theo sau. Tạo tiếng nhạc cũng có thể giúp trẻ hát các bài hát. Bạn có thể sử dụng trống hay các món đồ chơi phát ra âm thanh để giúp con bạn tạo ra âm thanh và tiếng ồn.

3.7. Sử dụng đồ chơi thông minh

Đồ chơi cung cấp khả năng sử dụng trí tưởng tượng là phù hợp cho trẻ nhỏ. Sử dụng các đồ chơi như cốc xếp, khối hình và đồ chơi đóng giả là một vài món đồ tuyệt vời khuyến khích sự sáng tạo và khám phá. Những trò chơi này tốt hơn nhiều so với việc để trẻ xem tivi.

3.8. Cho phép trẻ phản hồi lại

Một khoảng thời gian tạm dừng lại và chờ đợi là cho phép con bạn có một thời gian trôi qua để đưa ra phản hồi cho bạn. Khi trẻ đang học nói, tốc độ xử lý của chúng sẽ chậm hơn rất nhiều so với chúng ta.

Nếu bạn đang yêu cầu họ lặp lại một âm thanh, từ ngữ hoặc đồ vật hoặc hỏi họ một câu hỏi, để trẻ phản hồi lại sẽ tốt hơn là bạn cứ thao thao bất tuyệt.

3.9. Chơi có hướng dẫn

Như đã nêu ở trên, chơi là cách tuyệt vời để trẻ mới biết học ngôn ngữ và kỹ năng mới, tuy nhiên, không phải lúc nào trẻ cũng nên chơi độc lập. Chơi có hướng dẫn chỉ đơn giản là bạn ngồi với trẻ trong khi trẻ chơi và thực sự hướng dẫn hành động của trẻ đồng thời dán nhãn mọi thứ trẻ đang làm.

Ví dụ như trong khi chúng đang chơi với các khối hình dạng, hãy nói chuyện với chúng về các đồ vật và những gì chúng đang làm: “Đây là một hình vuông. Đây là một vòng tròn. Hình tròn ở trong. Hình vuông ở ngoài.” Nếu trẻ đang tô màu, hãy chỉ cho con thấy: “Đó là bút màu. Bút sáp màu xanh lá cây”.

Đặt câu hỏi: Đây là con vật gì và chờ trẻ phản hồi lại rồi tiếp tục đưa ra mệnh lệnh bỏ chúng vào giỏ rồi chờ đợi. Tất cả ngôn ngữ bổ sung này rất hữu ích để trẻ nghe thay vì tự chơi một mình.

3.10. Đừng trả lời các câu hỏi giống như một hình thức ngôn ngữ

Sử dụng tiếng càu nhàu, chỉ tay hoặc ra hiệu vẫn được coi là ngôn ngữ biểu đạt của trẻ. Đứa trẻ vẫn đang cố gắng giao tiếp theo cách để bạn hiểu được mong muốn và nhu cầu của chúng.

Vì vậy, ngay từ sớm, bạn nên để con bạn có những cử chỉ để giao tiếp. Tuy nhiên, nếu bạn thực sự muốn trẻ bắt đầu nói chuyện, bạn cần ngừng thực hiện yêu cầu của họ từ các tín hiệu. Chờ cho đến khi họ nói một từ hoặc ít nhất, tạo ra một âm thanh (âm tiết đầu tiên) tương tự với từ đó, để đạt được điều trẻ muốn.

3.11. Bắt đầu nhỏ

Nếu bạn vẫn đang cố gắng khiến con bạn phát âm và các từ có một âm tiết, đừng mong đợi trẻ nói những từ lớn. Ngay cả nỗ lực để nói âm thanh đầu tiên của một từ cũng là một khởi đầu tuyệt vời! Hãy động viên trẻ.

3.12. Nói với sự hấp dẫn

Trẻ mới biết đi thực sự thích nhìn thấy cha mẹ chúng hào hứng. Trẻ sẽ có thời gian phản hồi và bắt chước dễ dàng hơn khi bạn thể hiện rất nhiều sự phấn khích trong biểu cảm và giọng nói của mình. Vì vậy, hãy đảm bảo việc sử dụng các cử chỉ, nét mặt và âm thanh phóng đại khi nói chuyện với trẻ.

3.13. Trò chơi thử thách

Trẻ rất thích chơi những trò chơi thú vị với bạn! Vì vậy, hãy nghĩ đến một cuộc rượt đuổi nào đó mà bạn phải tiếp tục để truy tìm một chú thỏ bông, con sư tử nào đó có thể bắt được bạn nếu bạn đi quá chậm. Ngôn ngữ xảy ra khi trẻ thực sự được tham gia và giải trí.

3.14. Nói chậm nhưng không nói bé

Bạn càng nói nhiều bằng ngôn ngữ người lớn thông thường thay vì nói chuyện trẻ con, thì con bạn cũng sẽ dễ dàng tiếp thu ngôn ngữ này hơn. Trẻ mới biết đi hẳn đã vượt qua giai đoạn dadada và bababa, vì vậy hãy cố gắng không sử dụng những lời bập bẹ này để khiến trẻ tập nói.

Tất nhiên chúng có thể sử dụng một số âm thanh này để chỉ một đồ vật như “muh muh” cho bình sữa hoặc “kaka” cho kẹo, nhưng nếu bạn nghe thấy chúng nói bập bẹ, chỉ cần lặp lại từ thật với chúng.

Ngoài ra, hãy đảm bảo rằng bạn đang nói chậm lại khi nói chuyện với trẻ. Như phần trên đã đề cập đến, tốc độ xử lý của trẻ chậm hơn nhiều so với tốc độ xử lý của chúng ta tại thời điểm này. Điều đó đồng nghĩa là bộ não nhỏ của chúng sẽ mất nhiều thời gian hơn để nghe, hiểu và phản hồi khi bạn nói. Nếu bạn làm chậm cả bài phát biểu của mình cũng như kỳ vọng của bạn về thời gian phản hồi của trẻ, bạn có thể nhận thấy tỷ lệ ngôn ngữ được cải thiện.

3.15. Đọc sách mỗi ngày

Sách là một công cụ tuyệt vời để giúp con bạn học ngôn ngữ, khái niệm và hình thành niềm yêu thích đọc sách. Vì có rất nhiều lợi ích của việc đọc sách cho con bạn sớm nên việc phát triển vốn từ vựng mới là một trong những điều quan trọng nhất.

Khi bạn đọc cho con nghe, hãy chỉ ra các đồ vật và hình ảnh trong sách. Tùy thuộc vào mức độ phát triển ngôn ngữ của con bạn, bạn có thể tự mình nói từ đó một vài lần và yêu cầu chúng lặp lại từ đó với bạn, yêu cầu trẻ chỉ vào một bức tranh trong khi cố gắng nói âm thanh, hỏi chúng xem bức tranh đó là gì. hoặc hành động đang xảy ra.

Nếu bạn sử dụng tivi hoặc iPad để khiến con bạn bận rộn, hãy thay thế màn hình bằng sách. Trẻ càng quen với việc nhìn vào sách, trẻ sẽ càng hứng thú với việc đọc sách hơn.

3.16. Dừng việc sử dụng dụng cụ hỗ trợ

Việc ngậm núm vú giả suốt cả ngày của trẻ có thể gây bất lợi cho việc học nói của trẻ. Núm vú giả hoặc mút ngón tay cái sẽ ức chế chúng nói chuyện hoặc sử dụng miệng để tạo ra âm thanh và từ ngữ. Chỉ sử dụng núm vú giả trong khi đi ngủ, nếu cần thiết.

3.17. Giới hạn thời gian sử dụng

Xem tivi và sử dụng iPad là những hoạt động hoàn toàn thụ động. Điều này có nghĩa là con bạn không phải làm gì ngoài việc ngồi đó.

Cách để chúng học ngôn ngữ là tham gia chơi chủ động. Trẻ cần giao tiếp qua lại với một người khác chứ không phải với tivi.

AAP khuyến cáo rằng trẻ em dưới 18 tháng tuổi tránh thời gian màn hình hoàn toàn. Trẻ 18-24 tháng chỉ nên có thời gian sử dụng thiết bị nếu đó là chương trình dựa trên giáo dục và có người chăm sóc ở gần để hướng dẫn việc học và hiểu. Trẻ 2-5 tuổi nên được giới hạn trong 1 giờ mỗi ngày cho các chương trình dựa trên giáo dục.

Tất nhiên thời gian xem tivi có thể cần thiết vào những lúc bạn cần một chút yên bình và tĩnh lặng, nhưng chúng tôi không khuyên bạn nên để con bạn ngồi trước TV trong một khoảng thời gian dài.

Nếu bạn cho con xem TV hoặc chơi trò chơi trên iPad, hãy sử dụng nó như một trải nghiệm tương tác thay vì thời gian thụ động. Ví dụ, khi trẻ đang xem chương trình, hãy đặt câu hỏi cho trẻ về nó. Yêu cầu trẻ chỉ ra các ký tự hoặc đồ vật. Diễn tả những gì đang xảy ra hoặc những gì bạn thấy.

3.18. Sử dụng chuyển động

Chuyển động có thể là một cách tuyệt vời để khiến con bạn nói chuyện. Sự phấn khích khi nhảy, chạy hoặc tung tăng có thể khiến trẻ muốn hét lên vì sung sướng.

Hoạt động này đặc biệt tốt cho những đứa trẻ hiếu động. Cho trẻ có cơ hội nhảy trên tấm bạt lò xo, ôm quả bóng trị liệu lớn lăn qua lăn lại hoặc chạy qua chướng ngại vật, có thể giúp tăng khả năng ngôn ngữ. Hãy thử để chúng hát một bài hát trong khi chạy nhảy, tạo ra tiếng động của động vật khi chúng chạy, hoặc gọi tên và chỉ vào một bộ phận cơ thể khi chúng đang tung tăng.

3.19. Xã hội hoá

Trẻ em thích nhìn những người khác cùng tuổi làm những việc giống như chúng. Đặt con bạn vào một môi trường mà chúng có thể học hỏi và phát triển từ các bạn đồng trang lứa là một cách tuyệt vời để giúp chúng học cách nói chuyện.

Cho dù đó là môi trường nhà trẻ, nhóm chơi, lớp học mẹ và con hay gặp gỡ bạn bè và gia đình, việc có những đứa trẻ khác xung quanh sẽ tạo nên sự khác biệt lớn về ngôn ngữ.

3.20. Sử dụng ngôn ngữ mở rộng

Mở rộng ngôn ngữ của con bạn sẽ giúp chúng có thêm nhiều vốn từ vựng mới. Hãy thử cách này: Khi con bạn nói một từ hoặc cụm từ, hãy luôn mở rộng suy nghĩ đó cho chúng.

Ví dụ:

Con: "Sữa"

Người lớn: "Con muốn uống sữa."

Con: "Bế"

Người lớn: "Mẹ bế con lên"

Thêm vào suy nghĩ của trẻ sẽ giúp trẻ hiểu các cụm từ đầy đủ cần được nêu. Ngoài ra, bạn có thể nghĩ rằng con bạn còn quá nhỏ để có thể tiếp thu các câu đầy đủ, nhưng thực chất ngôn ngữ mở rộng nên được sử dụng ở mọi lứa tuổi. Nó sẽ giúp trẻ hiểu những từ đi cùng nhau và cách mở rộng từng từ.

Tất cả trẻ em đều khác nhau và một số trẻ phát triển nhanh hơn những trẻ khác. Tuy nhiên, bạn sẽ dễ dàng lo lắng nếu con bạn có vẻ chậm nói hơn hoặc không hiểu những gì bạn nói so với anh chị em hoặc bạn bè cùng trang lứa. Đôi khi, trẻ trai có thể chậm nói hơn trẻ gái, hoặc trẻ mới biết đi có thể nói muộn hơn nếu cha mẹ chúng cũng vậy.
Hãy hỏi bác sĩ sức khỏe của bạn hoặc bác sĩ để được tư vấn, nếu:

• Đến một tuổi, con bạn không bập bẹ các âm tiết đôi, chẳng hạn như 'da da' hoặc 'ma ma'
• Khi được 18 tháng tuổi, bé sử dụng ít hơn sáu từ hoặc không có dấu hiệu hiểu bạn đang nói gì.
• Đến hai tuổi rưỡi, con không thể nói được hai hoặc ba câu từ

Nếu có thể hãy đưa trẻ đi khám tổng quát. Đôi khi cũng có thể kiểm tra thính lực vì các vấn đề về thính giác chưa được phát hiện có thể dẫn đến khó khăn khi học nói.

Nguồn tham khảo: healthline.com, mommyspeechtherapy.com