Nghe kém có phải là nguyên nhân khiến trẻ nói ngọng?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mỹ Linh - Bác sĩ Nhi sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Trẻ nói ngọng có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân như do cấu trúc môi, vòm họng bất thường, do mắc các bệnh rối loạn hành vi, do bắt chước mọi người xung quanh... Nhưng có một nguyên nhân mà nhiều cha mẹ hay thậm chí các chuyên gia hay bị bỏ sót đó là do sức nghe kém.

Ta thường dùng từ “nói ngọng” để chỉ những trẻ có rối loạn phát âm lời nói (tiếng Anh là “Speech sound disorder”). Tình trạng này xảy ra khá phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là khi trẻ bắt đầu tập nói.

Nhiều trẻ đến tận lúc 6 -7 tuổi vẫn bị nói ngọng, phát âm không đúng gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, điển hình như:

• Ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ. Trẻ nói ngọng dễ bị tự ti, chán nản khi thấy mình không thể phát âm giống như mọi người.
• Trẻ gặp khó khăn trong việc giao tiếp với mọi người xung quanh dẫn tới việc ngày càng ngại nói, ngại bày tỏ ý kiến.
• Ảnh hưởng đến khả năng học tập trên lớp (đặc biệt là kỹ năng đọc, viết).

Khi thấy con có biểu hiện nói ngọng, nói sai thì việc đầu tiên cha mẹ cần làm là tìm ra nguyên nhân tại sao trẻ nói ngọng? Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ nói ngọng ví dụ như:

• Trẻ tự nói theo sở thích.
• Trẻ chưa biết cách sử dụng các cơ quan phát âm nhuần nhuyễn.
• Do ảnh hưởng từ mọi người xung quanh khiến trẻ bắt chước nói sai, phát âm sai.
• Trẻ bị các tổn thương thực thể như: sứt môi chẻ vòm, hở hàm ếch, dị dạng đường phát âm, phanh lưỡi ngắn...
• Một số trẻ bị rối loạn phát âm còn có thể là hậu quả của rối loạn hành vi và một số bệnh lý như: bại não, hội chứng Down.

Ngoài những yếu tố trên thì còn một yếu tố mà rất ít ai nghĩ đến, đó là khả năng nghe âm thanh của trẻ. Trên thực tế ước tính cứ 10 bệnh nhi đến khám về tình trạng nói ngọng thì sẽ có 1 trẻ nói ngọng do nghe kém. Hậu quả là những trẻ không nghe rõ, suy giảm thính lực thì thường sẽ nghe không đủ vốn từ để phát huy đầy đủ khả năng nói.

Nói ngọng tuy chỉ là một khiếm khuyết về ngôn ngữ không ảnh hưởng đến tính mạng của trẻ, nhưng lại là một cản trở lớn cho quá trình phát triển và hòa nhập cộng đồng của các bé. Điều đáng lo ngại là nhiều bậc phụ huynh vẫn còn chủ quan khi thấy trẻ nói ngọng, cho rằng không cần bận tâm trẻ sẽ dần dần tự sửa được mà bỏ qua thời điểm “vàng” để đưa trẻ đi đo thính lực.

Nhiều chuyên gia điều trị ngữ âm cho rằng, ngay khi các cháu có dấu hiệu nói ngọng gia đình nên chủ động đưa con đi kiểm tra thính lực rồi tiếp theo đi khám các chuyên khoa khác như răng hàm mặt, tâm bệnh để tìm ra nguyên nhân chính xác... Tùy từng nguyên nhân mà trẻ nói ngọng sẽ được bác sĩ thăm khám và có hướng dẫn can thiệp và xử lý sao cho phù hợp.

Khi đã chắc chắn trẻ nói ngọng là do nghe kém, trẻ có thể sẽ được cho đeo máy trợ thính, kết hợp luyện nói và sửa ngọng dần dần. Với những trường hợp suy giảm thính lực nghiêm trọng hơn, trẻ có thể được cân nhắc phẫu thuật cấy điện cực ốc tai để cải thiện khả năng nghe.

Nhìn chung, các bậc cha mẹ cần can thiệp điều trị sớm cho trẻ nói ngọng, nhất là với trẻ ở tuổi mẫu giáo để trẻ có thể bước vào lớp 1 với lời nói và phát âm rõ ràng hơn.

Khi trẻ có dấu hiệu của tình trạng nói ngọng, trẻ cần được đưa đến khám ở các cơ sở nhi khoa có chuyên khoa về tâm thần hoặc các cơ sở y tế tâm thần có chuyên khoa Tâm thần nhi để được khám chuyên sâu. Hiện nay, Vinmec là một trong số ít bệnh viện có đội ngũ các bác sĩ chuyên khoa Tâm thần được đào tạo chuyên sâu, trong đó có lĩnh vực Tâm thần Nhi sẽ khám, đánh giá và hướng dẫn can thiệp cho các trẻ có vấn đề về phát triển ngôn ngữ. Các bác sĩ sẽ sử dụng thang Denver để đánh giá sự phát triển chung của trẻ, các thang đánh giá tự kỷ (nếu cần), khám răng hàm mặt, khám tai mũi họng, điện não đồ hoặc hình ảnh học não bộ (nếu cần) để đánh giá toàn diện vấn đề nói ngọng của trẻ nhằm đưa ra chẩn đoán và chiến lược can thiệp phù hợp.