Các phương pháp điều trị u nguyên bào thần kinh đệm

Bài viết của Thạc sĩ, Bác sĩ Trương Văn Trí - Trưởng Đơn nguyên Phẫu thuật thần kinh chức năng, Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Tuy có tiên lượng không cao, nhưng các phương pháp điều trị đối với u nguyên bào thần kinh đệm như phẫu thuật và xạ trị có thể kéo dài tuổi thọ của người bệnh thêm 2 năm sau khi phát hiện.

Bệnh nhân thường xuất hiện triệu chứng cấp tính với khối u lớn, phù não quanh u và có hiệu ứng choán chổ và cần phải nhập viện. Điều trị giảm nhẹ triệu chứng bằng steroid và làm các xét nghiệm về ung thư để xác định xem tổn thương là u não nguyên phát hay di căn. Dexamethasone thường được sử dụng để điều trị phù não, thuốc này thường sẽ cải thiện các triệu chứng thần kinh. Nếu bệnh nhân có biểu hiện co giật, cần cho thuốc chống động kinh (AED). Ở đây, quyết định phẫu thuật được đưa ra. Mục tiêu của phẫu thuật là cắt bỏ tối đa khối u và hạn chế biến chứng thần kinh.

Bệnh nhân với khối u nằm sâu hoặc liên quan đến cấu trúc não chức năng có thể không phải là ứng cử viên cho phẫu thuật bóc u rộng rãi. Trong trường hợp này, nên làm sinh thiết để chẩn đoán và làm các xét nghiệm phân tử tổ chức u.

Bệnh nhân với khối u có thể tiếp cận được bằng phẫu thuật sẽ được cắt bỏ u tối đa. Bệnh nhân có thể được giảm liều steroid dần rồi ngưng hẳn hoặc giảm dần về liều cơ bản dựa trên mức độ còn lại của khối u, độ phù nề và sự ưa thích của bác sĩ ung thư thần kinh và bác sĩ xạ trị ung thư.

Phác đồ điều trị sau phẫu thuật được dựa trên một nghiên cứu đối chứng ngẫu nhiên mà kết quả cho thấy cải thiện tỷ lệ sống sót sau 2 năm và thường được gọi là phác đồ Stupp:

• Xạ trị:
  • Tổng liều: 60 Gy
  • 2 Gy mỗi ngày (thứ hai đến thứ 6) trong 6 tuần
• Tezolomide:
  • Trong quá trình xạ trị: 75 mg /m2 diện tích da cơ thể/ ngày, 7 ngày/ tuần
  • Sau xạ trị (liều bổ sung): 6 chu kỳ, bao gồm 150 - 200 mg/ đơn vị m2 diện tích da cơ thể trong 5 ngày cho mỗi chu kỳ 28 ngày.

Mục tiêu phẫu thuật cho bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm là

• Có được tổ chức mô để chẩn đoán mô bệnh học
• Giải ép
• Cắt bỏ khối u để giảm gánh nặng tế bào u (cytoreduction). Bóc u toàn bộ và hạn chế tối đa khiếm khuyết chức năng sau mổ thường là mục tiêu của cuộc mổ.

Tích hợp theo dõi thần kinh với phẫu thuật não tỉnh là những tiến bộ quan trọng cho phép phẫu thuật viên bóc được u tối đa và tránh gây tổn thương vùng vỏ não chức năng và các cấu trúc quan trọng. Gần đây, việc sử dụng thuốc nhuộm, ví dụ axit 5-aminolevulinic, là chất được tổ chức u ưu tiên bắt giữ đã giúp phẫu thuật viên xác định ranh giới thâm nhiễm của khối u để bóc u tối đa. Tuy nhiên, vẫn cần có thêm các thử nghiệm lâm sàng để xác định hiệu quả của các tác nhân này.

Mức độ bóc u quyết định thời gian sống khi mắc u nguyên bào thần kinh đệm. Nghiên cứu cho thấy mức độ cắt bỏ khối u có ảnh hưởng thời gian sống của bệnh nhân, khối u được lấy bỏ càng nhiều thì thời gian sống sau mổ càng được kéo dài. U tế bào thần kinh đệm nổi tiếng về tính xâm lấn và thâm nhiễm nhu mô não bình thường, nên việc cắt bỏ hoàn toàn khối u về cơ bản là không thực hiện được.

Tiên lượng của u nguyên bào thần kinh đệm rất xấu, cho dù phẫu thuật cắt bỏ rộng rãi khối u, kết hợp xạ trị và hóa trị tối ưu sau mổ thì thời gian sống trung bình của bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm hiện nay vẫn chỉ khoảng 15 tháng. Phần lớn bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm tử vong trong vòng 2 năm và gần như tất cả bệnh nhân sống sót sau 2 năm đều tử vong trước 5 năm.

Mức độ cắt bỏ u nguyên bào thần kinh đệm dường như tương quan với tỷ lệ sống sót và kết quả điều trị của bệnh nhân nhưng kết luận này phần lớn dựa trên các nghiên cứu hồi cứu, vốn có các sai số và các yếu tố gây nhiễu. Vẫn còn thiếu các nghiên cứu đối chứng ngẫu nhiên để kiểm chứng về kết luận này do thiếu đối trọng lâm sàng để thực hiện.

Các số liệu về thời gian sống sót trên lâm sàng và dữ liệu nghiên cứu khoa học cơ bản cho thấy loại ung thư này có đặc tính sinh học rất ác tính, nên một số chuyên gia đã chỉ ra rất chi tiết rằng “phẫu thuật bóc u rộng rãi hơn không cải thiện đáng kể thời gian sống sót bệnh nhân”. Mặc dù những tiến bộ về chẩn đoán hình ảnh, kỹ thuật phẫu thuật, thuốc và hiểu biết ở mức độ phân tử của căn bệnh này đã đem lại những cải thiện khiêm tốn về kết quả điều trị trong 3 thập kỷ qua, vẫn còn thiếu những đột phá đáng kể trong điều trị. Những hiểu biết sâu sắc hơn về quá trình bệnh lý và phương pháp điều trị đích ở mức độ phân tử hợp lý hơn trong tương lai có thể đem lại bước đột phá trong điều trị bệnh lý này.

U nguyên bào thần kinh đệm là u não nguyên phát ác tính phổ biến nhất và có tiên lượng xấu.

Chẩn đoán phân biệt đối với các tổn thương có bắt thuốc đối quang ở ngoại vi là rất rộng. Chụp MRI có thể giúp phân biệt u nguyên bào thần kinh đệm với các bệnh lý khác.

Điều trị hiện tại cho u nguyên bào thần kinh đệm là cắt bỏ tối đa u một cách an toàn, sau đó là xạ trị và hóa trị.

Mục tiêu của phẫu thuật cho bất kỳ bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm nào là (1) lấy tổ chức u để chẩn đoán mô bệnh học và nghiên cứu di truyền / phân tử (2) giải phóng não bộ khỏi hiệu ứng choán chỗ, và (3) giảm gánh nặng tế bào của khối u.

Với đội ngũ chuyên gia nhiều kinh nghiệm, được đào tạo nội trú bài bản tại các nước phát triển như Pháp, Canada, Bỉ... Khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park không ngừng phát triển kỹ năng lâm sàng và cập nhật kiến thức nhằm đem đến chất lượng khám chữa bệnh tốt cho người bệnh, trở thành địa chỉ tin cậy trong các lĩnh vực:

• Chẩn đoán và điều trị co giật nửa mặt
• Chẩn đoán và phẫu thuật điều trị động kinh
• Chẩn đoán và điều trị dị dạng mạch máu não
• Chẩn đoán và vi phẫu thuật điều trị bệnh lý u não, u tuỷ, và u cột sống
• Chẩn đoán và phẫu thuật điều trị đau thần kinh mạn tính, đặc biệt là đau dây thần kinh V
• Chẩn đoán và phẫu thuật điều trị rối loạn vận động (Parkinson, run vô căn...)
• Chẩn đoán và điều trị chấn thương sọ não và cột sống
• Chẩn đoán và điều trị bệnh lý thoái hoá cột sống (thoát vị đĩa đệm, trượt đốt sống, hẹp ống sống...)
• Điều trị đau thần kinh tọa do thoát vị đĩa đệm thắt lưng bằng phương pháp tiêm thấm qua lỗ liên hợp

Bệnh viện Vinmec Central Park áp dụng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn trong gây mê phẫu thuật theo các hướng dẫn quốc tế. Bên cạnh đội ngũ y tế giỏi chuyên môn và giàu kinh nghiệm, khoa Ngoại thần kinh Bệnh viện Vinmec Central Park được trang bị các thiết bị hiện đại như máy theo dõi thần kinh trong mổ, máy bóc u não bằng sóng siêu âm và hệ thống định vị navigation, giúp việc phẫu thuật được thực hiện an toàn và hiệu quả, hướng đến mục tiêu trở thành Trung tâm phẫu thuật thần kinh uy tín tại Việt Nam.

Nguồn tham khảo

1. J.Bradley Elder, Essential neurosurgery for medical students- Tumor- Operative neurosurgery, volume 17, number 2, S119-S124, 2019
2. Mark S. Greenberg, “Primary Tumor of the Nervous and Related System”, Handbook of Neurosurgery 9th edition, Thieme Medical Publishers, NewYork, NY, pp.591-735, 2020