Hình ảnh viêm ruột thừa cấp trên siêu âm

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Viêm ruột thừa cấp tính là một cấp cứu ngoại khoa chiếm tỉ lệ rất cao: 4-5 ca/1000 dân và có khoảng 6% dân số nói chung mắc viêm ruột thừa trong cuộc đời của họ. Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm góp phần quan trọng trong việc chẩn đoán và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.

1.1. Viêm ruột thừa là gì?

Ở phần bụng dưới bên phải có một đoạn ruột nhỏ dạng túi hẹp, chiều dài khoảng vài cm, dính liền với manh tràng được gọi là ruột thừa.

Theo sinh lý bình thường, đoạn ruột này đúng như cái tên của nó, chúng sẽ không tham gia vào các chức năng cơ thể nhưng lại dễ bị tổn thương, gây nên bệnh cảnh viêm ruột thừa cấp tính và gây nguy hiểm cho người bệnh nếu không điều trị kịp thời.

Viêm ruột thừa cấp tính là một cấp cứu ngoại khoa có tỷ lệ cao nhất, hay gặp ở độ tuổi 20-30. Trong đó chỉ khoảng 70% bệnh nhân có dấu hiệu điển hình. Phần không điển hình còn lại sẽ phụ thuộc nhiều vào các chẩn đoán hình ảnh, đặc biệt là siêu âm viêm ruột thừa.

1.2. Siêu âm viêm ruột thừa

Kỹ thuật siêu âm viêm ruột thừa xuất hiện từ năm 1986 và ngày càng phát triển, đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán sớm và điều trị cấp cứu viêm ruột thừa cấp tính.

Tương tự siêu âm các vị trí khác trong cơ thể, siêu âm viêm ruột thừa cũng sử dụng sóng âm tần số cao phát ra từ đầu dò và nhận lại những sóng phản hồi giúp khảo sát và đánh giá tình trạng ruột thừa viêm. Sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm giúp khả năng chẩn đoán chính xác rất cao, lên đến 98%.

Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp không điển hình, khi siêu âm rất khó ghi nhận chính xác tình trạng ruột thừa, khi đó bệnh nhân cần được chụp cắt lớp vi tính ổ bụng để chẩn đoán rõ ràng hơn.

Ưu điểm của siêu âm viêm ruột thừa là không xâm lấn, giá thành thấp, cho kết quả nhanh và có thể thực hiện ở hầu hết các cơ sở y tế hiện nay.

Tuy nhiên, siêu âm vẫn có những bất cập như phụ thuộc nhiều vào chuyên môn của người đọc kết quả và khả năng chẩn đoán hạn chế trong các trường hợp khó như người béo phì, bụng chướng hơi hoặc đang mang thai...

Siêu âm viêm ruột thừa là một chẩn đoán hình ảnh dễ thực hiện, giúp chẩn đoán nhanh các trường hợp đau bụng hố chậu phải. Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm hay gặp là: đường kính ruột tăng, đè ép không xẹp, thành ruột phù nề, thâm nhiễm mỡ và xuất hiện dịch xung quanh.

Trong số đó, dấu hiệu thâm nhiễm mỡ là quan trọng nhất vì gợi ý tình trạng viêm. Tuy nhiên, tùy thể lâm sàng mà sẽ có những dấu hiệu khác nhau.

2.1. Viêm ruột thừa cấp tính đơn thuần

Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm thể đơn thuần có thể ghi nhận các dấu hiệu sau:

• Mặt cắt dọc trục ghi nhận hình dạng ruột thừa dạng ống, một đầu kín hay còn gọi là “dấu hiệu ngón tay”;
• Mặt cắt ngang trục ghi nhân ruột thừa hình bia đạn và có các vòng đồng tâm;
• Đường kính ruột thừa viêm trên 6mm, đè ép không xẹp;
• Thành ruột thừa trên 3mm, giữa các lớp thành ruột ranh giới không rõ do hiện tượng viêm phù nề;
• Dấu hiệu McBurney trên siêu âm (+): Khi bác sĩ dùng đầu dò ấn lên vùng nghi ngờ sẽ gây đau cho bệnh nhân;
• Siêu âm Doppler thấy sự gia tăng tín hiệu ở thành ruột thừa gợi ý tình trạng viêm xung huyết mạch máu;

Một số dấu hiệu khác như sỏi ruột thừa, tụ dịch bất thường quanh ruột thừa hoặc tụ dịch vùng thấp.

2.2. Viêm ruột thừa thể hoại tử nung mủ

Siêu âm viêm ruột thừa thể hoại tử nung mủ có những hình ảnh gợi ý như:

• Thành ruột thừa dày nhưng không đồng đều nhau, giữa các lớp mất cấu trúc bình thường và độ hồi âm giảm;
• Một số trường hợp có thể thấy thành ruột thừa viêm mỏng, bên trong chứa đầy dịch mủ;
• Siêu âm khảo sát Doppler giảm tín hiệu.

2.3. Áp xe ruột thừa

• Khối áp xe cho độ hồi âm kém hoặc hồi âm hỗn hợp kèm hơi với giới hạn khá rõ;
• Nếu viêm ruột thừa cấp tính hoại tử hoàn toàn, ruột thừa không ghi nhận được trên siêu âm thì dấu hiệu quan trọng nhất cần phát hiện là sỏi ruột thừa bên trong ổ áp xe.

Các dấu hiệu triệu chứng cơ năng của bệnh nhân:

• Đau bụng hố chậu phải: Thể điển hình thì bệnh nhân thường đau ở thượng vị, quanh rốn sau đó khu trú hố chậu phải. Bệnh nhân đau âm ỉ tăng dần;
• Nôn và buồn nôn (có thể có hoặc không);
• Tiêu chảy hoặc táo bón (có thể có hoặc không).

Khi thăm khám, bác sĩ có thể phát hiện các triệu chứng sau:

• Sốt nhẹ, nếu sốt cao là dấu hiệu cảnh báo có thể xảy ra biến chứng như viêm phúc mạc, áp xe ruột thừa;
• Phản ứng thành bụng ở hố chậu phải: Đây là dấu hiệu có giá trị nhất trong chẩn đoán viêm ruột thừa cấp tính. Nếu nghi ngờ thì phải phải thăm khám, theo dõi nhiều lần và so sánh với bên đối diện.
• Các điểm đau khu trú dương tính như điểm McBurney, điểm Clado, điểm Lanz...

Siêu âm viêm ruột thừa có rất nhiều ưu điểm để phát hiện sớm ruột thừa viêm. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp khó nên siêu âm không mang lại hiệu quả cao như thông thường:

• Bệnh nhân béo phì;
• Bụng chướng hơi quá nhiều;

• Bệnh nhân mang thai trên 6 tháng;
• Xuất hiện các biến chứng như liệt ruột hoặc tắc ruột non làm hơi trong lòng ruột gây hạn chế khảo sát;
• Bàng quang quá căng;
• Ruột thừa nằm vị trí bất thường;
• Bác sĩ siêu âm kém chuyên môn và thiếu kinh nghiệm.

Viêm ruột thừa cấp tính nếu không phát hiện và điều trị có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Viêm phúc mạc toàn thể khi ruột thừa viêm hoại tử, vỡ và chảy mủ vào ổ bụng;
• Áp xe ruột thừa;
• Đám quánh ruột thừa: Khi bệnh nhân khỏe, sức đề kháng cao thì ruột thừa viêm được các quai ruột và mạc nối bao bọc, ngăn cản sự tiến triển nguy hiểm.

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không sang chấn, có khả năng thực hiện nhanh chóng tại tất cả các cơ sở y tế. Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm giúp bác sĩ chẩn đoán, xác định giai đoạn bệnh để có hướng điều trị hiệu quả. Ngoài ra, siêu âm còn có ích trong việc chẩn đoán phân biệt với các bệnh đường tiêu hóa khác viêm hồi manh tràng, viêm hạch mạc treo ruột, viêm túi thừa manh tràng, các bệnh lý sản phụ khoa hoặc tiết niệu. Tuy nhiên để có kết quả siêu âm chính xác, bệnh nhân nên chọn các cơ sở uy tín, chuyên khoa, có đội ngũ bác sĩ chuyên môn giỏi, hệ thống máy siêu âm hiện đại.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán viêm ruột thừa cấp