Điều trị viêm gan B ở trẻ sơ sinh

Viêm gan B ở trẻ sơ sinh thường do nhiễm trong quá trình sinh nở, không triệu chứng nhưng có thể gây ra bệnh cảnh lâm sàng mãn tính ở tuổi thiếu nhi hoặc tuổi trưởng thành. Tỷ lệ cao nhiễm virus viêm gan B mãn tính ở trẻ sơ sinh là từ mẹ và phải đối mặt với nguy cơ suốt đời với tử vong sớm do ung thư biểu mô tế bào gan hoặc biến chứng xơ gan.

Ở Việt Nam có từ 10-13% phụ nữ mang thai nhiễm virus viêm gan B có khả năng lây truyền virus sang cho thai nhi. Mức độ nguy hiểm của sự lây truyền này tuỳ thuộc vào thời gian mang thai của người mẹ. Nếu người mẹ bị nhiễm viêm gan B 3 tháng đầu thì có tỷ lệ mẹ truyền mầm bệnh sang con khoảng 1% và vào 3 tháng giữa lên tới 10%, đặc biệt 3 tháng cuối tỷ lệ nhiễm lên tới 60-70%.

Để đánh giá sự tiến triển của virus viêm gan B trong cơ thể người, phương pháp thông thường sử dụng là xác định HbsAg và HbeAg. Thống kê cho thấy khi xét nghiệm máu của mẹ đang mang thai ở 3 tháng cuối mà thấy cả 2 loại HbsAg và HbeAg cùng dương tính thì tỷ lệ mẹ truyền bệnh sang con lên tới 90%.

Hầu hết trẻ em sơ sinh nhiễm HBV đều không có triệu chứng, nhưng tiến triển mãn tính, biểu hiện cận lâm sàng bằng tình trạng tồn tại dai dẳng HbsAg dương tính và biến đổi men gan. Trẻ sơ sinh sinh con của bà mẹ bị viêm gan B cấp tính trong thời kỳ mang thai có cân nặng khi sinh thấp, bất kể nhiễm bệnh hay không.

Đôi khi trẻ sơ sinh nhiễm HBV có biểu hiện viêm gan cấp như:

• Vàng da
• Li bì, phản ứng kém
• Chậm tăng cân
• Chướng bụng
• Phân màu đất sét
• Gan to, cổ trướng, tăng bilirubin
• Bệnh tối cấp có thể gặp ở trẻ sơ sinh con của bà mẹ nhiễm viêm gan B mạn

Việc tiên lượng viêm gan B ở trẻ sơ sinh rất khó đoán, mặc dù vậy nhiễm HBV ở giai đoạn sớm trong đời làm tăng nguy cơ tiến triển bệnh viêm gan mãn tính, xơ gan và ung thư biểu mô tế bào gan.

Chiến lược cho việc đạt được loại bỏ nhiễm trùng viêm gan B ở trẻ sơ sinh dựa rất nhiều vào tiêm chủng sơ sinh:

• Khi tiêm cho trẻ sơ sinh ra đời trong 24 giờ và tiếp 2 liều sau thì vaccine viêm gan B đạt khoảng 90% hiệu quả ngăn ngừa nhiễm virus chu sinh viêm gan B
• Tỷ lệ thất bại có thể giảm thêm bằng cách điều trị kháng virus ở các bà mẹ mang thai nhiễm HBV
• Tuy nhiên các chương trình tiêm chủng trẻ sơ sinh khó để đạt được mức độ bao phủ cao cho quần thể nguy cơ bệnh

Phác đồ điều trị viêm gan B ở trẻ em chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ, điều trị triệu chứng và dinh dưỡng đầy đủ. Cả corticosteroid và globulin miễn dịch đều không có hiệu quả với viêm gan B cấp tính. Khi đã có nhiễm virus viêm gan B, không có liệu pháp nào ngăn ngừa sự phát triển của viêm gan siêu vi mạn tính.

Tất cả trẻ em bị nhiễm HBV mạn tính cần được chủng ngừa vaccine viêm gan A. Trẻ em bị nhiễm HBV mạn tính có thể được điều trị với thuốc kháng virus (như interferon alfa, lamivudine, adefovir) tuy nhiên chỉ định dùng thuốc phải do bác sĩ chuyên khoa gan mật của nhi khoa quyết định.

Phụ nữ mang thai nên kiểm tra HbsAg trong lần khám sớm trước khi sinh. Nếu chưa được kiểm tra trước đó, xét nghiệm cần được làm trước cuộc đẻ. Phụ nữ có kết quả dương tính với HbsAg được điều trị lamivudine hoặc telbivudine trong thai kỳ thứ 3 có thể ngăn ngừa sự lây truyền của HBV sang con trong mọi cuộc sinh.

Đối với phụ nữ chưa tiêm phòng vaccine mà trong thời kỳ mang thai bị viêm gan B càng cần có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa để biết nên xử trí như thế nào, đặc biệt là viêm gan B trong tháng thứ 3 của thai kỳ trở đi.

Đối với cặp vợ chồng mà cả hai đều nhiễm virus viêm gan B, cần tiêm phòng để được an toàn khi người vợ mang thai. Nếu một trong 2 người bị nhiễm virus viêm gan B thì người còn lại cũng cần tiêm phòng vaccine ngay.