Dây rốn một động mạch: Nguyên nhân và những lưu ý trong thai kỳ

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc

Dây rốn bình thường ở thai nhi chứa hai động mạch rốn và một tĩnh mạch rốn nằm trong lớp thạch Wharton. Dây rốn một động mạch là một trong những bất thường dây rốn thường gặp, có khả năng gây nguy hiểm đến sức khỏe của thai nhi nếu không được phát hiện sớm.

Một dây rốn bình thường bao gồm hai động mạch rốn và một tĩnh mạch rốn với lớp thạch Wharton bao bọc bên ngoài có nhiệm vụ nuôi dưỡng và bảo vệ các mạch máu. Tĩnh mạch rốn chịu trách nhiệm vận chuyển máu giàu oxy từ người mẹ thông qua bánh nhau đến nuôi dưỡng thai nhi, trong khi động mạch rốn vận chuyển lượng máu nghèo oxy từ thai nhi về bánh nhau để được trao đổi chất trở lại. Tĩnh mạch rốn có đường kính lớn hơn động mạch rốn và nằm sâu hơn.

Dây rốn một động mạch xuất hiện trong khoảng 1% thai kỳ, khi đó dây rốn chỉ gồm hai mạch máu. Tần suất bắt gặp dây rốn một động mạch cao hơn ở những thai kỳ đa thai so với đơn thai. Bất thường dây rốn một động mạch có thể xuất hiện một cách đơn độc hoặc phối hợp với những dị tật ở những cơ quan khác như hệ tim mạch, thần kinh, tiết niệu và hệ xương hoặc là dấu hiệu gợi ý của các bất thường nhiễm sắc thể. Nếu chỉ tồn tại đơn độc, dây rốn một động mạch có tiên lượng tốt, sức khỏe và sự phát triển của thai nhi được xem như bình thường. Nhờ vào sự phát triển của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, dây rốn một động mạch hoàn toàn có thể được phát hiện trước sinh, cùng với những khuyết tật bẩm sinh khác nếu có. Dây rốn một động mạch được xác định chắc chắn nhất bằng cách kiểm tra sau khi trẻ được sinh ra.

Nguyên nhân của bất thường dây rốn một động mạch chưa được hiểu rõ. Nhiều tác giả đồng thuận với các giả thuyết giải thích sự xuất hiện của dây rốn một động mạch như sau:

• Sự không phát triển của một động mạch rốn ngay từ đầu thai kỳ.
• Sự thoái triển của một trong hai động mạch rốn trong quá trình phát triển của thai kỳ. Nghĩa là ngay từ khi hình thành, dây rốn gồm 3 mạch máu như bình thường nhưng một động mạch rốn sẽ biến mất về sau.
• Dây rốn một động mạch có thể là một bất thường đơn độc hoặc là biểu hiện của các hội chứng bất thường nhiễm sắc thể khác như hội chứng Down, hội chứng Edwards.

Các yếu tố nguy cơ của thai kỳ có dây rốn một động mạch bao gồm:

• Mẹ mang thai khi lớn hơn 40 tuổi
• Tiền sử sinh đẻ nhiều lần trước đó
• Thai kỳ đa thai
• Giới tính của thai nhi là nữ
• Thai phụ hút thuốc lá
• Mẹ mắc các bệnh lý nội khoa như đái tháo đường, tăng huyết áp.

Bất thường dây rốn một động mạch hoàn toàn có thể xuất hiện ở những thai kỳ không có các yếu tố nguy cơ trên. Vì thế, để có một thai kỳ khỏe mạnh, các thai phụ cần đi khám thai định kỳ theo đúng hẹn và không nên bỏ qua bước siêu âm tầm soát các dị tật của thai nhi.

Ngày nay, siêu âm là phương tiện chính để chẩn đoán dây rốn một động mạch và phát hiện các bất thường kèm theo. Đây là phương tiện chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn và an toàn cho cả mẹ và thai nhi, có thể dễ dàng thực hiện lặp lại nhiều lần. Khoảng một phần tư số trường hợp dây rốn một động mạch có thể dẫn đến các biến chứng như dọa sinh non, sinh non và thai nhi chậm phát triển trong tử cung. Trong một số ít các trường hợp, dây rốn một động mạch xuất hiện kèm với các dị tật của những hệ cơ quan khác trong cơ thể như hệ thần kinh, tim mạch, tiết niệu và xương khớp. Siêu âm tiền sản giúp ích trong việc phát hiện các bất thường đi kèm này, từ đó định hướng cho việc quyết định thực hiện các can thiệp tiếp theo trên thai kỳ như chọc ối. Quá trình phát triển của thai nhi cũng được theo dõi tốt qua những lần siêu âm thai liên tiếp, phát hiện sớm sự chậm phát triển để có kế hoạch xử trí kịp thời.

Bên cạnh đó, một số phương pháp xét nghiệm khác cũng có thể được áp dụng trong chẩn đoán và xử trí các bất thường dây rốn một động mạch như xét nghiệm chẩn đoán tiền sản không xâm lấn, chọc ối, sinh thiết gai nhau. Việc chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu này đều có sự định hướng của siêu âm thai trước đó.

Dây rốn một động mạch là một bất thường có tiên lượng tốt nếu nó chỉ xuất hiện đơn độc và không kèm theo dị tật bẩm sinh nào khác. Phụ nữ mang thai được phát hiện có dây rốn một động mạch cần được tư vấn đúng về tiên lượng và các cách xử trí hợp lý. Khi bước vào giai đoạn chuyển dạ, một số nguyên tắc sau cần được tuân thủ tốt ở những thai kỳ có dây rốn một động mạch:

• Dây rốn một động mạch không phải là một chỉ định mổ lấy thai.
• Sinh thường theo ngã âm đạo có thể được theo dõi như một thai kỳ bình thường.
• Tim thai cần được theo dõi sát.
• Nên tiến hành khảo sát lại về hệ tim mạch và tiết niệu sau khi trẻ được sinh ra.
• Thực hiện nuôi con bằng sữa mẹ.

Dây rốn một động mạch là một trong những bất thường dây rốn thường gặp, có khả năng gây nguy hiểm đến sức khỏe của thai nhi nếu không được phát hiện sớm. Do đó, mẹ bầu khi mang thai cần khám thai định kỳ và không nên bỏ qua các giai đoạn tầm soát các dị tật của thai nhi.