Thuyên tắc ối - biến chứng sản khoa nguy hiểm

Sản phụ sau sinh bị thuyên tắc ối là một trong những cấp cứu sản khoa hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm có thể gây suy hô hấp, suy tuần hoàn cấp tính và tử vong nhanh chóng cho sản phụ.

Thuyên tắc ối là biến chứng sản khoa thể hiện tình trạng xâm nhập của nước ối những tế bào thai nhi, tóc hoặc các mảnh tổ chức thai khác đi vào vào tuần hoàn của người mẹ và gây ra phản ứng dị ứng. Sản phụ phải đối mặt với nguy cơ tử vong cao khi bị thuyên tắc ối.

Mặc dù rất hiếm gặp nhưng thuyên tắc ối lại có khả năng gây ra hậu quả nghiêm trọng, là nỗi kinh hoàng cho cả thai phụ và những người làm trong ngành sản khoa. Theo thống kê, đa số sản phụ bị thuyên tắc ối đều tử vong trong giờ đầu, khoảng 85% sản phụ sống sót nhưng phải di chứng về thần kinh sau này.

Theo các bác sĩ chuyên khoa thì tình trạng thuyên tắc ối sẽ xảy ra khi có 3 điều kiện sau: Sản phụ bị vỡ màng ối, cổ tử cung và áp lực của buồng tử cung cao hơn áp lực tĩnh mạch của người mẹ hay vỡ tĩnh mạch của tử cung. Ngoài ra, một số yếu tố làm tăng nguy cơ thuyên tắc ối gồm: Tử cung quá căng, bong nhau non, chấn thương, thai lưu, đa sản, dùng oxytocin trong chuyển dạ, mẹ lớn tuổi.

Thuyên tắc ối ở sản phụ có thể xảy ra trước, trong và ngay sau khi sinh. Trường hợp nạo hút thai, hay chấn thương bụng hay truyền dịch ối cũng có thể xảy ra tình trạng tắc mạch ối.

Thông thường, biến chứng thuyên tắc ối thường xảy ra ở giai đoạn cuối của cuộc chuyển dạ, khiến cho sản phụ khó thở đột ngột, da xanh tái, tụt huyết áp, phù phổi và có những biểu hiện của thần kinh như mất ý thức, lú lẫn, hôn mê, co giật. Sản phụ bị thuyên tắc ối sẽ trải qua 2 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Theo thống kê, có đến 80% sản phụ bị thuyên tắc ối bị ngưng tim phổi trong vòng những phút đầu tiên.
• Giai đoạn 2: Mặc dù thực tế có nhiều sản phụ sẽ không sống sót qua được giai đoạn 1. Tuy nhiên, cũng có khoảng 50% vượt qua được giai đoạn 1 khi bị tắc mạch ối và sẽ bước vào giai đoạn 2, lúc này sản phụ sẽ bị chảy máu kèm theo rét run nặng, ho, khó chịu trong miệng, nôn ói. Do bị chảy máu quá mức nên sản phụ sẽ có biểu hiện rối loạn đông máu, bệnh lý đông máu nội mạch lan tỏa, đờ tử cung, suy sụp tuần hoàn và mẹ có nguy cơ cao tử vong mẹ cao. Ngoài ra,, sự suy sụp tuần hoàn có thể dẫn đến suy thai và tử vong thai nhi nếu không được mổ lấy thai kịp thời.

Thuyên tắc ối là một trong những biến chứng sản khoa chỉ xảy ra ở phụ nữ mang thai. Các yếu tố có nguy cơ làm tăng thuyên tắc ối bao gồm:

• Mẹ bầu tuổi cao: Những sản phụ trên 35 tuổi có nguy cơ bị thuyên tắc khi chuyển dạ cao.
• Bất thường nhau thai
• Sản phụ bị bệnh tiền sản giật
• Sản phụ mổ lấy thai
• Đa ối
• Thai chết lưu hay thai suy
• Rách cổ tử cung cao, rách đoạn dưới cổ tử cung
• Thai to
• Chọc dò ối
• Ối vỡ.

Việc chẩn đoán xác định thuyên tắc ối sẽ dựa vào các dấu hiệu lâm sàng như da xanh tái, khó thở, tụt huyết áp, phù phổi...ở sản phụ. Ngoài ra, có thể tiến hành thêm các xét nghiệm cận lâm sàng gồm: Đo điện tim, đông máu toàn bộ,... giúp hướng đến chẩn đoán thuyên tắc ối chứ không thể xác định chắc chắn.

Tính đến thời điểm hiện tại, việc chẩn đoán xác định sản phụ tử vong do thuyên tắc ối phải dựa vào giải phẫu để tìm các thành phần thai nhi như lông tóc, da, chất gây, phân su...của dịch ối có trong tuần hoàn phổi của người mẹ.

Đối với sản phụ bị thuyên tắc ối thì sẽ cần đến các phương pháp điều trị hỗ trợ là chính và cho đến thời điểm hiện tại thì y học vẫn chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu.

Khi sản phụ có dấu hiệu bị thuyên tắc ối thì bác sĩ sẽ tiến hành hồi sinh tim phổi bằng cách đặt nội khí quản, thở máy, hút đàm nhớt, thông khí, sử dụng thuốc duy trì vận mạch và điều trị rối loạn đông máu bằng cách truyền huyết tương tươi đông lạnh, truyền hồng cầu lắng, truyền tiểu cầu đậm đặc, truyền kết tủa lạnh...

Trường hợp thai nhi vẫn còn trong bụng mẹ thì cần mổ lấy thai khẩn cấp để cứu thai nhi.

Khi bước vào cuộc chuyển dạ, có rất nhiều nguyên nhân khác nhau có thể khiến sản phụ tử vong như băng huyết sau sinh, sản giật, nhiễm trùng hậu sản, ... Riêng biến chứng sản khoa thuyên tắc ối đã chiếm 5 - 10% trong số sản phụ tử vong nói chung. Nếu xảy ra thuyên tắc ối, mặc dù tỉ lệ sống sót của thai nhi có thể đến 70% nhưng tỉ lệ tử vong ở mẹ hơn 80%.

Thuyên tắc ối là căn bệnh không thể dự báo và không có cách để dự phòng, được xác định là cấp cứu sản khoa không điều trị được. Do vậy, trong quá trình chuyển dạ, ekip mổ sẽ nhanh chóng ghi nhận các triệu chứng, dấu hiệu và tiến hành hồi sức tích cực cho bệnh nhân với hy vọng sẽ cứu sống được cả sản phụ và thai nhi.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện có dịch vụ thai sản trọn gói như một giải pháp giúp mẹ bầu an tâm vì đã có sự đồng hành của đội ngũ y bác sĩ trong suốt thai kỳ. Khi lựa chọn Thai sản trọn gói, thai phụ được:

• Quá trình mang thai được theo dõi bởi đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn
• Thăm khám đều đặn, phát hiện sớm các vấn đề bất thường trong thai kỳ
• Thai sản trọn gói giúp thuận tiện cho quá trình sinh đẻ
• Trẻ sơ sinh được chăm sóc toàn diện.