Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị giãn phế quản

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Ngọc Phú - Khoa Hồi sức tích cực - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Giãn phế quản ở thời đại trước khi có kháng sinh là một bệnh thường gặp và thường dẫn đến tàn phế và tử vong. Nhưng ngay nay, giãn phế quản đã trở thành một bệnh tương đối hiếm ở những nước đã phát triển trong vòng 30 năm qua. Bệnh giãn phế quản gặp ở mọi lứa tuổi, bệnh thường phát sinh khi ở tuổi thanh thiếu niên và nam nhiều hơn nữ.

Khi bạn thở, không khí được đưa vào phổi qua đường thở (cây phế quản). Cây phế quản phân chia thành hàng nghìn đường dẫn khí nhỏ hơn tới tận các phế nang gọi là tiểu phế quản. Đường thở của bạn có chứa các tuyến nhỏ tạo ra một lượng nhỏ chất nhờn. Chất nhầy giúp giữ ẩm cho đường hô hấp của bạn và giữ bụi và vi trùng mà bạn hít vào. Chất nhầy này được di chuyển đi bởi những sợi lông nhỏ, gọi là lông mao, lót đường thở của bạn.

Khi bạn bị giãn phế quản, đường thở của bạn bị giãn rộng và bị viêm với chất nhầy đặc (đờm). Đường thở của bạn có thể không tự làm sạch đúng cách. Điều này có nghĩa là chất nhầy tích tụ và đường hô hấp của bạn có thể bị nhiễm khuẩn. Các túi trong đường thở có nghĩa là chất nhầy bị mắc kẹt và có khả năng bị nhiễm trùng.

Đôi khi, nếu số lượng vi khuẩn sinh sôi, bạn sẽ bị nhiễm trùng ngực hoặc bùng phát các triệu chứng. Điều quan trọng là nhận biết và điều trị nhiễm trùng ngực. Nếu bạn không được điều trị, đường thở của bạn có thể bị tổn thương thêm. Không thể phục hồi những thay đổi ở đường thở của bạn, nhưng có những cách bạn và y-bác sĩ của bạn có thể điều trị và kiểm soát chứng giãn phế quản.

Các triệu chứng của bệnh giãn phế quản khác nhau ở mỗi người. Các triệu chứng mà bạn có thể gặp là:

• Triệu chứng phổ biến nhất là ho kéo dài, thường là ho ra đờm, đôi khi còn gọi là có đờm. Số lượng khác nhau. Đối với những người bị giãn phế quản nặng hơn, nó có thể là một lượng khá lớn, ví dụ như một cốc trứng đầy hoặc nhiều hơn mỗi ngày.
• Một số người có thể bị ho khan, không hoặc có rất ít đờm.
• Thường xuyên bị nhiễm trùng ngực cũng là một đặc điểm chung của bệnh giãn phế quản.

Các triệu chứng giãn phế quản khác mà bạn có thể có là:

• Cảm thấy rất mệt mỏi hoặc khó tập trung
• Khó thở: Khó thở hoặc cảm thấy hụt hơi
• Các vấn đề về xoang
• Ho không kiểm soát, còn được gọi là rò rỉ bàng quang
• Lo lắng hoặc trầm cảm

Các triệu chứng giãn phế quản ít phổ biến hơn bao gồm:

• Ho ra máu
• Tức nặng ngực

Đối với tối đa một nửa số người được chẩn đoán mắc bệnh giãn phế quản, không có nguyên nhân cơ bản rõ ràng. Đây được gọi là chứng giãn phế quản vô căn.

Một số bệnh liên quan đến giãn phế quản bao gồm:

• Tiền sử nhiễm trùng phổi nặng: Viêm phổi, ho gà hoặc lao (TB)
• Bệnh viêm ruột: Viêm loét đại tràng và bệnh Crohn
• Thiếu hụt hệ thống miễn dịch
• Một số loại viêm khớp: Viêm khớp dạng thấp
• Bất thường về cấu trúc hoặc chức năng của phổi: rối loạn vận động nhung mao nguyên phát, hen suyễn, COPD hoặc bệnh sarcoidosis

Các nguyên nhân khác bao gồm:

• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng với nấm: Aspergillus
• Trào ngược dạ dày
• Tắc nghẽn đường hô hấp do hít phải một vật nhỏ như hạt

Bác sĩ sẽ hỏi rất nhiều câu hỏi về bạn, tiền sử bệnh và các triệu chứng của bạn. Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn có thể bị giãn phế quản, bạn sẽ được giới thiệu đến chuyên gia tư vấn về hô hấp.

Bạn sẽ có một số bài kiểm tra, có thể bao gồm:

• Chụp X-quang ngực
• Chụp cắt lớp vi tính độ phân giải cao (CT).
• Xét nghiệm đờm của bạn để tìm xem có vi khuẩn nào trong đó không
• Xét nghiệm máu: tăng bạch cầu, bilan nhiễm trùng
• Kiểm tra chức năng phổi (đo chức năng hô hấp)

Trong một số trường hợp, bác sĩ của bạn có thể đề nghị nội soi phế quản: Quan sát tổn thương, hút đờm nhầy, rửa sạch phế quản của bạn, lấy mẫu bệnh phẩm soi-cấy vi trùng gây bệnh.

Đôi khi, bạn sẽ phải làm các xét nghiệm khác, bao gồm cả xét nghiệm máu di truyền, để tìm hiểu lý do tại sao bạn lại bị giãn phế quản.

Giãn phế quản là một tình trạng lâu dài. Khi bị giãn phế quản, bạn có thể bị nhiễm trùng hô hấp nhiều lần.

Các phương pháp điều trị bao gồm khai thông đường thở (làm sạch chất nhầy khỏi phổi bằng các bài tập thở và vật lý trị liệu) nhằm mục đích giảm số lượng và mức độ nghiêm trọng của các bệnh nhiễm trùng này. Một số người dường như có nguy cơ bị nhiễm trùng nặng hơn hoặc nhiễm trùng thường xuyên hơn. Hệ thống tính điểm giãn phế quản có thể giúp bác sĩ xác định xem bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn hay không và có thể cần nhiều phương pháp điều trị hơn.

Hầu hết những người được chẩn đoán mắc bệnh giãn phế quản có tuổi thọ bình thường với phương pháp điều trị phù hợp với nhu cầu của họ. Một số người lớn bị giãn phế quản tiến triển các triệu chứng khi còn nhỏ và sống chung với chứng giãn phế quản trong nhiều năm.

Một số người bị giãn phế quản rất nặng có thể có tuổi thọ ngắn hơn.

Điều trị giãn phế quản nhằm mục đích ngăn ngừa tổn thương và nhiễm trùng thêm trong phổi của bạn và giảm các triệu chứng của bạn.

Các phương pháp điều trị sẽ được đưa ra gồm:

• Xây dựng kế hoạch chăm sóc cá nhân để giúp bạn kiểm soát các triệu chứng của mình
• Kỹ thuật làm sạch đường thở (bài tập thở) giúp làm sạch đờm của bạn. Làm những điều này thường xuyên sẽ làm giảm số lượng bệnh nhiễm trùng mà bạn mắc phải và giữ cho bạn khỏe mạnh
• Điều trị bằng kháng sinh cho các đợt bùng phát hoặc nhiễm trùng đường hô hấp
• Tiêm phòng cúm hàng năm
• Điều trị các tình trạng gây ra giãn phế quản của bạn như các vấn đề với hệ thống miễn dịch của bạn.

Thuốc kháng sinh:

Nếu bạn bị nhiễm trùng ngực hoặc bùng phát, bạn sẽ dùng một đợt thuốc kháng sinh, thường là trong 14 ngày.

Điều quan trọng là phải uống thuốc kháng sinh của bạn theo chỉ dẫn. Điều này bao gồm việc hoàn thành toàn bộ liệu trình kháng sinh.

Thuốc kháng sinh được sử dụng có thể khác nhau tùy thuộc vào loại vi khuẩn có trong đờm của bạn.

Việc lựa chọn thuốc kháng sinh sẽ được hướng dẫn bởi loại vi khuẩn mà bạn đã mắc phải trong quá khứ hoặc loại thuốc kháng sinh nào phù hợp nhất với bạn. Nếu phân tích đờm của bạn cho thấy vi khuẩn mới hoặc vi khuẩn sẽ không được điều trị bằng thuốc kháng sinh bạn đã bắt đầu, bác sĩ có thể kê đơn một loại khác.

Những người bị giãn phế quản đôi khi có các vi khuẩn khác nhau trong đờm có thể khó làm sạch hơn, chẳng hạn như Pseudomonas aeruginosa và mycobacterium không lao (NTM). Nếu trường hợp này xảy ra với bạn, bác sĩ sẽ thảo luận về các lựa chọn điều trị, có thể bao gồm thuốc kháng sinh dạng hít.

Đôi khi bạn sẽ được tiêm thuốc kháng sinh vào tĩnh mạch ở cánh tay. Điều này có thể được thực hiện tại bệnh viện

Bạn có thể được cung cấp thuốc kháng sinh dài hạn, dưới dạng viên nén hoặc hít qua máy phun sương nếu bạn có 3 lần nhiễm trùng trở lên mỗi năm.

Làm sạch đờm

Làm sạch đờm khỏi phổi là rất quan trọng và có thể làm giảm số lượng bệnh nhiễm trùng mà bạn mắc phải và giảm ho.

Vật lý trị liệu hô hấp

Họ sẽ thảo luận về các cách bạn có thể loại bỏ đờm khỏi phổi và tìm các kỹ thuật thông đường thở phù hợp với bạn.

Chuyên gia vật lý trị liệu của bạn sẽ khuyến nghị tần suất và thời gian thực hiện chúng. Họ thường sẽ đề xuất một thói quen khi bạn khỏe và những thay đổi cần thực hiện khi bạn không khỏe. Một số kỹ thuật vật lý trị liệu hoạt động tốt nhất khi được điều trị kịp thời với thuốc của bạn.

Các kỹ thuật bao gồm di chuyển vào các vị trí để trọng lực giúp đờm thoát ra khỏi đường thở và phổi của bạn. Nhà vật lý trị liệu có thể vỗ vào ngực của bạn để làm lỏng đờm và giúp nó bắt đầu di chuyển. Một số người thấy rằng việc thổi vào một thiết bị nhỏ để làm thông thoáng lồng ngực của họ sẽ rất hữu ích.

Chuyên gia vật lý trị liệu có thể cho bạn biết về chu kỳ hoạt động của các kỹ thuật thở cần thực hiện hàng ngày tại nhà.

Làm gì với chứng khó thở

Một số người hoàn toàn không bị hụt hơi, đối với những người khác thì đó là triệu chứng chính. Khó thở hơn có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng ngực. Theo thời gian, bạn sẽ biết mức độ khó thở là bình thường đối với bạn. Cảm giác khó thở có thể rất đáng sợ - hãy tìm trợ giúp y tế nếu bạn lo lắng về sự thay đổi mức độ khó thở của mình.

Nếu bạn cảm thấy khó thở, điều chỉnh nhịp độ các hoạt động của bạn thực sự có thể hữu ích. Nói chuyện với nhà vật lý trị liệu của bạn về điều này.

Nó có thể khó khăn, nhưng tập thể dục cũng có thể giúp giảm khó thở. Cơ bắp khỏe hơn sử dụng oxy hiệu quả hơn để phổi của bạn phải làm việc ít hơn khi bạn hoạt động.

Giúp cai thuốc lá

Nếu bạn hút thuốc, việc dừng lại là rất quan trọng. NHS cung cấp dịch vụ ngừng hút thuốc miễn phí - bác sĩ đa khoa của bạn có thể giới thiệu bạn. Tìm hiểu thêm về việc bỏ thuốc lá.

Tiêm phòng vacxin

Bạn nên tiêm phòng cúm hàng năm.

Tiêm phòng phế cầu khuẩn: Lặp lại mỗi 5 năm.

Các phương pháp điều trị khác:

• Phẫu thuật

Ngày nay, phẫu thuật giãn phế quản khá hiếm, vì nó chỉ giúp được một số người. Nó đôi khi được xem xét cho những người bị giãn phế quản ở một vùng hạn chế của một phổi và không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.

• Nút tắc động mạch phế quản

Nếu bạn ho ra máu, bạn có thể được chụp cắt lớp gọi là chụp động mạch phế quản để xem các mạch máu trong phổi. Nếu điều này cho thấy các mạch máu gây chảy máu, một thủ thuật được gọi là nút tắc mạch có thể chặn các mạch máu gây ra sự cố.

• Cấy ghép phổi

Ghép phổi hiếm khi cần thiết trong trường hợp giãn phế quản. Nó dành cho những người bị bệnh phổi rất nặng và không có lựa chọn điều trị nào khác.

• Cung cấp oxy

Mức độ bão hòa oxy của bạn sẽ được kiểm tra như một phần của bài kiểm tra hơi thở của bạn. Hầu hết những người bị giãn phế quản không cần thở oxy.

• Bổ sung Vitamin D

Có một số bằng chứng cho thấy những người bị giãn phế quản có thể không có đủ lượng vitamin D cần thiết cho xương, răng và cơ khỏe mạnh. Chuyên gia chăm sóc sức khỏe của bạn có thể kiểm tra mức vitamin D. Lời khuyên hiện tại của chính phủ là người lớn nên bổ sung 10 microgam vitamin D mỗi ngày.

• Theo dõi kiểm tra

Đảm bảo rằng bạn xem xét lại việc điều trị của mình với chuyên gia chăm sóc sức khỏe của bạn ít nhất một lần một năm. Bạn sẽ đưa ra một số đờm để phân tích và xem xét tần suất bạn bị bùng phát.

Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện và phòng khám thuộc hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, Quý khách hàng vui lòng liên hệ Website để được phục vụ tốt nhất.