Nhận diện sớm cơn sốt rét

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Nhật - Bác sĩ Truyền nhiễm - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Sốt rét là bệnh lý liên quan đến truyền nhiễm hệ hô hấp, gây ra bởi một loại ký sinh trùng có tên là Plasmodium. Đây là căn bệnh truyền từ người sang người, con đường lây nhiễm chủ yếu là do muỗi đốt. Chính vì vậy, bệnh có tỷ lệ mắc cao ở những khu vực khí hậu nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới với đặc điểm là nhiều cây cối, ẩm mốc.

Bất cứ ai cũng có nguy cơ nhiễm bệnh sốt rét, đặc biệt là những người có sức đề kháng yếu sẽ rất dễ bị nhiễm bệnh, thường là người già và trẻ em. Bên cạnh đó, khả năng tái nhiễm ở bệnh nhân đã từng điều trị sốt rét cũng rất cao, tỷ lệ gây tử vong lên đến 20%. Do đó, sốt rét được nhận định là một căn bệnh nguy hiểm, mọi người cần tự nâng cao ý thức bảo vệ sức khỏe của bản thân cũng như những người trong gia đình của mình.

XEM THÊM: Bệnh sốt rét kéo dài bao lâu?

Thời gian ủ bệnh sốt rét của từng bệnh nhân sẽ có sự khác nhau tùy vào thể ký sinh trùng:

• Khi bị nhiễm Plasmodium Falciparum: thời gian ủ bệnh thường ngắn nhất, các triệu chứng thường tồn tại từ 9 đến 14 ngày;
• Khi bị nhiễm Plasmodium Vivax: thời gian ủ bệnh lâu hơn, các triệu chứng thường tồn tại từ 12 đến 17 ngày;
• Khi bị nhiễm Plasmodium Malariae: các triệu chứng thường tồn tại từ 20 đến vài tháng;
• Khi bị nhiễm Plasmodium Ovale: đây là loại ký sinh trùng nguy hiểm nhất, gây ra nhiều triệu chứng khác nhau và có thời gian ủ bệnh kéo dài lên đến 10 tháng.

Bên cạnh yếu tố thể ký sinh trùng, thời gian ủ bệnh sốt rét ở mỗi người còn phụ thuộc vào số lượng ký sinh trùng lây nhiễm có trong máu. Tuy nhiên, các triệu chứng sốt rét đều không kéo dài quá lâu, thường khoảng vài ngày. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phân chia bệnh sốt rét thành hai loại:

• Thể thông thường, tức là không tồn tại biến chứng;
• Thể ác tính, tức đã có biến chứng.

Chu kỳ cơn sốt và mức độ nguy hiểm của triệu chứng sốt rét cũng có sự khác nhau tùy vào loại ký sinh trùng gây bệnh. Cụ thể như:

• Sốt do nhiễm Plasmodium Falciparum: Mức độ nguy hiểm khá cao vì các cơn sốt xảy ra mỗi ngày, dễ dẫn đến những biến chứng không mong muốn hoặc chuyển biến nặng sang ác tính. Những bệnh nhân bị thể ký sinh trùng này tấn công cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh nguy cơ tử vong.
• Sốt do nhiễm Plasmodium Vivax: Thông thường người bệnh cách một ngày sốt một lần, khoảng cách các cơn sốt khá lâu.
• Sốt do nhiễm Plasmodium Ovale và Plasmodium Malariae: Cứ khoảng từ 1 đến 3 ngày, bệnh nhân lại một lần lên cơn sốt.

XEM THÊM: Các tổn thương thường gặp do sốt rét ác tính

Nguyên nhân lây nhiễm sốt rét ở người chủ yếu do muỗi anophen cái đốt, thông qua vết cắn chúng tiêm ký sinh trùng vào máu của vật chủ. Các ký sinh trùng sẽ di trú đến gan và ở tại đó để ủ bệnh từ 1 đến 2 tuần, sau đó lây lan ra tấn công vào các tế bào máu. Vào thời điểm này, các triệu chứng sốt rét sẽ bắt đầu xuất hiện.

3.1. Sốt cao

Sốt cao là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh sốt rét, nhiệt độ cơ thể người bệnh lúc này sẽ ở ngưỡng ít nhất là 38,9 độ C. Có thể nói, nếu bệnh nhân vừa bị muỗi mang bệnh đốt thì chỉ từ 10 đến 15 ngày sau, các cơn sốt sẽ bắt đầu xuất hiện và đây là những triệu chứng xuất hiện đầu tiên.

Những cơn sốt này sẽ xuất hiện rồi biến mất, nhưng nguy hiểm chúng liên tục lặp đi lặp lại. Vì các cơn sốt ở giai đoạn đầu khá nhẹ, do đó cần phân biệt chúng với những bệnh thông thường khác như cảm lạnh hoặc cảm cúm.

3.2. Cơn rét run dữ dội

Bên cạnh sốt, những cơn rét run dữ dội là triệu chứng cơ bản khác của bệnh. Triệu chứng sốt rét run rẩy dữ dội và đổ mồ hôi liên tục khiến người bệnh đặc biệt khó chịu.

Khi tình trạng bệnh diễn biến nghiêm trọng hơn, cơn sốt rét run rẩy có thể nặng đến mức khiến cơ thể người bệnh có biểu hiện co giật. Đặc biệt, cơn ớn lạnh và rét run do bệnh sốt rét gây ra sẽ không thể khắc phục bằng cách đắp thêm chăn hay mặc thêm áo được.

3.3. Đau đầu và đau nhức cơ

Bệnh nhân lên cơn sốt rét sẽ kèm theo các triệu chứng thứ phát, ít đặc hiệu hơn là đau đầu và đau nhức cơ. Tùy theo từng trường hợp bệnh, mức độ của cơn đau đầu sẽ từ trung bình đến nặng. Vì ký sinh trùng cần có thời gian để sinh sôi nảy nở trong gan rồi lây lan khắp cơ thể người bệnh, nên chỉ khi những triệu chứng cơ bản xảy ra thì những triệu chứng thứ phát mới xuất hiện.

Thời gian đầu, những cơn đau đầu của bệnh sốt rét luôn ở mức độ rất nhẹ, chỉ giống như đau đầu do căng thẳng. Tuy nhiên, khi ký sinh trùng đã bắt đầu lây lan khắp cơ thể, phá hủy các tế bào hồng cầu thì cơn đau sẽ dữ dội hơn, ở mức độ như chứng đau nửa đầu. Đi kèm với cơn nhức đầu là đau nhức cơ chân và cơ lưng.

3.4. Nôn mửa và tiêu chảy

Nôn mửa và tiêu chảy là những triệu chứng thứ phát, không đặc hiệu khác của bệnh sốt rét. Thông thường, hai triệu này sẽ kết hợp với nhau và đồng thời diễn ra nhiều lần trong ngày khiến cơ thể bệnh nhân luôn cảm thấy vô cùng khó chịu, mệt mỏi.

Tuy nhiên, triệu chứng tiêu chảy do sốt rét sẽ mất dần sau vài ngày, không quá nghiêm trọng hay có kèm máu giống như các loại tiêu chảy do ngộ độc thực phẩm hoặc nhiễm tả.

3.5. Các triệu chứng sốt rét khác

Sau khi các triệu chứng cơ bản và thứ phát xuất hiện, người bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế tiếp nhận chẩn đoán và điều trị để tránh dẫn đến các triệu chứng nặng hơn. Theo đó, khi có các dấu hiệu bệnh dưới đây thì nguy cơ biến chứng và tử vong tăng đáng kể:

• Khó thở, suy hô hấp, suy nhược thần kinh;
• Co giật nhiều lần, có thể rơi vào hôn mê;
• Huyết áp rất thấp;
• Có biểu hiện thiếu máu nặng, chảy máu bất thường;
• Suy thận, suy gan;
• Vàng da;
• Lá lách to.

Triệu chứng bệnh sốt rét khá rõ ràng, bạn có thể dựa vào thông tin trong bài viết trên để nhận diện sớm các triệu chứng bệnh. Nếu nghi ngờ bản thân thân có những triệu chứng sốt rét, người bệnh phải đến cơ sở khám chữa bệnh để được khám, chẩn đoán và tiếp nhận điều trị. Sốt rét là một căn bệnh truyền nhiễm rất nguy hiểm, vì thế bất cứ ai đều cần phải chủ động trong việc phòng tránh và có ý thức bảo vệ sức khỏe của mình.