Xà sàng tử có tác dụng gì?

Xà sàng tử là một trong những loại thuốc thảo dược truyền thống được sử dụng rộng rãi nhất và quả của nó được dùng để điều trị nhiều bệnh theo y học cổ truyền. Vậy tác dụng chính của xà sàng tử là gì?

Cây xà sàng là một loại thực vật có hoa thuộc họ Hoa tán. Cây cao khoảng 0.4 – 1 mét. Thân cỏ mềm, có vạch dọc. Lá cây xẻ lông chim, có bẹ ngắn ôm vào thân. Hoa mọc thành tán gồm nhiều hoa nhỏ li ti. Nụ hoa có màu xanh, khi nở bung thì hoa có màu trắng. Nhìn từ trên cao xuống, cụm hoa trông giống với cái giần hay dùng để sàng gạo. Do đó, xà sàng còn được gọi là cây giần sàng. Quả nhỏ, chia thành nhiều múi, vò màu nâu nhạt.

Ở nước ta, cây xà sàng mọc hoang như cỏ dại. Loại cây này được tìm thấy nhiều ở miền Bắc, từ Nghệ An trở ra.

Bộ phận dùng: Quả cây xà sàng khô được sử dụng làm thuốc trị bệnh. Dược liệu này có tên là xà sàng tử (Fructus Cnidii)

Thu hái: quả xà sàng được thu hái lúc chín, thường là vào tháng 6 – 8. Toàn thân cây được cắt về phơi khô. Sau đó đập lấy quả, nhặt bỏ sạch tạp chất lẫn trong quả, đem phơi thêm vài nắng nữa cho đến khi quả khô hoàn toàn ta thu được dược liệu xà sàng tử.

Bảo quản: xà sàng tử được bảo quản ở nơi khô ráo. Tránh để dính nước hoặc để ở nơi có không khí ẩm khiến dược liệu bị ẩm và phát triển nấm mốc gây hại khi sử dụng.

Cho đến nay, đã có hơn 350 hợp chất đã được phân lập và xác định từ cây xà sàng. Các nghiên cứu in vitro và in vivo cho thấy rằng osthole và các hợp chất coumarin khác có nhiều đặc tính dược lý để điều trị bộ phận sinh dục nữ, bất lực ở nam, các bệnh liên quan đến da và có tác dụng chống ngứa, chống dị ứng, kháng khuẩn, kháng nấm mạnh, tác dụng chống loãng xương.

Theo nghiên cứu hiện đại:

• Trên hệ hô hấp: chiết xuất từ xà sàng tử ghi nhận tác dụng cắt cơn hen, tiêu đờm, làm giãn nở các cơ trong phế quản.
• Trên hệ tuần hoàn: ổn định nhịp tim và hạ huyết áp ở những bệnh nhân mắc chứng tăng huyết áp.
• Trên hệ miễn dịch: xà sàng tử có khả năng cải thiện chức năng hoạt động của hệ miễn dịch
• Kháng khuẩn: Chất chiết xuất từ xà sàng tử được chứng minh có khả năng ức chế sự sinh trưởng của tụ cầu khuẩn vàng, trực khuẩn mủ xanh, nấm microsporum, epidermophyton – nguyên nhân gây lở ngứa ngoài da.
• Trên hệ thần kinh trung ương: Xà sàng tử giúp tăng khả năng hoạt động của não bộ, giảm đau thần kinh nhờ tác dụng gây tê cục bộ.
• Trên hệ xương khớp: Ngăn ngừa loãng xương ở phụ nữ mãn kinh.

Theo Đông y: Xà sàng tử có vị cay đắng, tính bình, quy kinh thận và tam tiêu, có công dụng bổ thận, cường dương, làm mạnh gân xương, tử phong táo thấp. Xà sàng từ được dùng trong chủ trị liệt dương, yếu sinh lý, ẩm ngứa ở cơ quan sinh dục, tử cung lạnh ở phụ nữ, khí hư, bệnh trĩ, viêm âm đạo do nấm, xích bạch đới.

Cách sử dụng xà sàng tử:

• Sắc uống độc vị
• Phối hợp với các dược liệu khác
• Ngâm rượu uống
• Nấu nước dùng ngoài da

Lưu ý xà sàng tử hơi độc. Vì vậy cần bào chế dược liệu đúng cách, sử dụng đúng mục đích, liều lượng và có sự giám sát thầy thuốc đông y trong suốt quá trình điều trị nhằm đảm bảo an toàn cho người dùng.