Hội chứng ống cổ tay: Ứng dụng chẩn đoán điện trong chẩn đoán

Được giải đáp bởi Bác sĩ Vũ Dũng Kiên - Bác sĩ Chuyên khoa Thần Kinh - Khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Hội chứng ống cổ tay là bệnh lý tổn thương đơn dây thần kinh thường gặp nhất, tổn thương cục bộ dây thần kinh giữa do bị chèn ép ở đoạn đi qua ống cổ tay (đường hầm cổ tay). Bệnh lý gây ảnh hưởng lớn đến lao động và chất lượng sống, là một trong những nguyên nhân gây nghỉ việc lớn, thậm chí làm mất chức năng của bàn tay. Chẩn đoán sớm và chính xác là yếu tố quan trọng trong việc điều trị và bảo tồn chức năng bàn tay.

Hội chứng ống cổ tay (Carpal Tunnel Syndrome – CTS) hay còn gọi là hội chứng đường hầm cổ tay, đây là một bệnh lý tổn thương đơn dây thần kinh thường gặp nhất do dây thần kinh giữa bị chèn ép ở đoạn chui qua ống cổ tay. Triệu chứng lâm sàng bao gồm dị cảm và tê bì ngón cái, ngón trỏ, ngón giữa và 1/2 ngoài ngón nhẫn, có thể đau buốt hoặc đau như kim châm, các triệu chứng thường xảy ra vào ban đêm, bàn tay cầm nắm yếu và hạn chế, có thể gây teo cơ. Bệnh lý gây ảnh hưởng lớn đến lao động, chất lượng cuộc sống và là một trong những nguyên nhân gây nghỉ việc lớn nhất, thậm chí làm mất chức năng của bàn tay.

Một nghiên cứu ở Mỹ cho thấy 10% dân số có biểu hiện hội chứng ống cổ tay trong cuộc đời, tỷ lệ nữ/nam = 4/1 và trên 50% bệnh nhân mắc CTS cả hai tay. Theo đó, có nhiều nguyên nhân gây bệnh, trong đó có thể kể đến như: do công việc (cử động tay nhiều, chấn động do rung, đặc biệt gần đây thường gặp ở người hay sử dụng chuột máy tính), do bệnh lý viêm khớp cổ tay, thoát vị bao hoạt dịch khớp cổ tay, viêm – xơ hóa các dây chằng vùng cổ tay, chấn thương khớp cổ tay. Hội chứng này cũng thường gặp trong một số chứng viêm đa dây do bệnh tiểu đường, nhiễm độc rượu mạn tính....

Ống cổ tay là khoảng trống ở giữa các xương cổ tay và dây chằng bao quanh các gân gấp của bàn tay, Ống cổ tay được che phủ phía trên bởi dây chằng vòng cổ tay ( mạc giữ gân gấp ) và các vách xung quanh là bờ của các xương cổ tay. Đoạn ống cổ tay, thần kinh giữa đi chung với những gân cơ gấp của các ngón tay trong ống cổ tay, chính vì nằm trong một cấu trúc không co giãn được nên khi có sự tăng về thể tích ( các gân gấp bị viêm hay các tư thế gấp duỗi cổ tay quá mức và thường xuyên v.v... ), dây thần kinh giữa dễ bị chèn ép, các mạch máu nuôi nhỏ đi sát bên dây thần kinh cũng bị chèn ép gây ra tình trạng thiểu dưỡng. Sau khi chui qua ống cổ tay, dây thần kinh giữa tách ra các nhánh chi phối vận động cơ giun 1&2, cơ dạng ngắn ngón cái, cơ gấp ngắn ngón cái (bó nông) và cơ đối chiếu ngón cái, các nhánh chi phối vận động này có thể tách ra trong ống cổ tay và đi xuyên qua dây chằng vòng cổ tay ( mạc giữ gân gấp ). Ở đoạn gan tay, thần kinh giữa tách ra các nhánh chi phối cảm giác các ngón 1,2,3 và 1⁄2 ngón 4, mu đốt 2,3 ngón 2,3 và nửa ngoài mu đốt 2&3 ngón 4

Chẩn đoán hội chứng ống cổ tay cần dựa trên các đặc điểm lâm sàng (dịch tễ, nghề nghiệp, bệnh lý nền, triệu chứng lâm sàng ...). Tuy nhiên, hội chứng ống cổ tay là bệnh lý tổn thương cục bộ dây thần kinh giữa nên dễ nhầm lẫn và cần thiết phải chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý tổn thương cục bộ dây thần kinh giữa khác. Một số bệnh dây thần kinh ngoại biên và bệnh nhiều bệnh thần kinh trung ương có triệu chứng lâm sàng giống với hội chứng ống cổ tay. Trên lâm sàng, việc chẩn đoán hội chứng ống cổ tay và chẩn đoán phân biệt khá khó khăn khi triệu chứng không điển hình, bệnh nhân có tổn thương phối hợp hay ở giai đoạn nhẹ. Các tổn thương thần kinh ngoại biên cần được chẩn đoán phân biệt với hội chứng ống cổ tay bao gồm: bệnh dây thần kinh giữa ở khu vực khuỷu tay, bệnh đám rối thần kinh cánh tay và bệnh lý rễ thần kinh cổ.

Các rối loạn cảm giác có thể nhầm lẫn với hội chứng ống cổ tay phổ biến nhất là bệnh lý rễ cổ, đặc biệt là tổn thương rễ C6 – C7 có thể là nguyên nhân đau ở cả hai tay và rối loạn cảm giác giống như đặc trưng của hội chứng ống cổ tay. Những dấu hiệu lâm sàng gợi ý đến bệnh lý rễ cổ là triệu chứng đau ở cổ, lan tỏa ra vai và cánh tay và triệu chứng nặng lên khi cổ di chuyển. Khi đó, khám lâm sàng gợi ý gợi ý bệnh lý rễ là các bất thường ngang mức C6 – C7: phản xạ gân xương ( nhị đầu, cánh tay quay, tam đầu) bất thường, giảm cơ lực gốc chi ( đặc biệt là nhóm cơ gấp khuỷu, duỗi khuỷu, sấp cẳng tay) và rối loạn cảm giác lòng bàn tay hoặc cẳng tay vượt quá sự phân bố cảm giác của rối loạn cảm giác trong hội chứng ống cổ tay.

Bệnh dây thần kinh giữa ở khuỷu và bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay ít gặp hơn so với hội chứng ống cổ tay, nhưng dễ gây nhầm lẫn trên lâm sàng. Gợi ý quan trọng nhất là khám lâm sàng phát hiện dấu hiệu tổn thương phần gốc của dây thần kinh giữa: rối loạn cảm giác vùng bàn tay và liệt các cơ do dây thần kinh giữa chi phối ở phía gần với cổ tay, đặc biệt cơ gấp ngón cái, sấp cẳng tay, gấp cổ tay. Trong tổn thương đám rối thần kinh cánh tay khám lâm sàng thần kinh có thể phát hiện những bất thường tương tự như trong bệnh lý rễ cổ, liệt và mất cảm giác có thể lan rộng vượt quá sự phân bố của một đoạn tủy sống.

Có nhiều phương pháp cận lâm sàng hỗ trợ cho chẩn đoán hội chứng ống cổ tay như siêu âm dây thần kinh giữa đoạn cổ tay, chụp MRI cổ tay. Tuy nhiên, các phương pháp chẩn đoán hình ảnh chỉ giúp chẩn đoán khi có tổn thương thực thể dây thần kinh giữa và các tổ chức xung quanh.

Phương pháp chẩn đoán điện (điện cơ) giúp phát hiện các bất thường dẫn truyền dây thần kinh giữa đoạn qua ống cổ tay ngay cả khi chưa có tổn thương thực thể, thậm chí phát hiện bất thường ngay cả khi bệnh nhân chưa xuất hiện triệu chứng. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh, kết quả chẩn đoán điện là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán hội chứng ống cổ tay.

Khảo sát chẩn đoán điện một bệnh nhân nghi ngờ của hội chứng ống cổ tay được hướng tới những mục đích sau:

• Chứng minh có sự chậm hoặc nghẽn dẫn truyền của những sợi dây thần kinh giữa qua ống cổ tay.
• Loại trừ bệnh lý dây thần kinh giữa vùng khuỷu tay.
• Loại trừ bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay phần lớn ảnh hưởng đến những sợi của dây thần kinh giữa.
• Loại trừ bệnh lý rễ cổ đặc biệt là C6 – C7.
• Nếu bệnh nhân có kèm theo bệnh lý tổn thương đa dây thần kinh, cần chứng minh là có chậm dẫn truyền dây thần kinh giữa tại cổ tay vượt quá mức chậm kỳ vọng từ bệnh lý đa dây thần kinh đơn độc.

Để thực hiện được điều đó, việc khảo sát chẩn đoán điện cần được thực hiện một cách đầy đủ và bài bản. Sinh lý bệnh của hội chứng ống cổ tay điển hình là tổn thương mất myelin, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng mà có thể có tổn thương sợi trục thứ phát kèm theo.

Phương pháp chẩn đoán điện (điện cơ) giúp phát hiện các bất thường dẫn truyền dây thần kinh giữa đoạn qua ống cổ tay ngay cả khi chưa có tổn thương thực thể, thậm chí phát hiện bất thường ngay cả khi bệnh nhân chưa xuất hiện triệu chứng. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh, kết quả chẩn đoán điện là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán hội chứng ống cổ tay.

Khảo sát chẩn đoán điện một bệnh nhân nghi ngờ của hội chứng ống cổ tay được hướng tới những mục đích sau:

• Chứng minh có sự chậm hoặc nghẽn dẫn truyền của những sợi dây thần kinh giữa qua ống cổ tay.
• Loại trừ bệnh lý dây thần kinh giữa vùng khuỷu tay.
• Loại trừ bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay phần lớn ảnh hưởng đến những sợi của dây thần kinh giữa.
• Loại trừ bệnh lý rễ cổ đặc biệt là C6 – C7.
• Nếu bệnh nhân có kèm theo bệnh lý tổn thương đa dây thần kinh, cần chứng minh là có chậm dẫn truyền dây thần kinh giữa tại cổ tay vượt quá mức chậm kỳ vọng từ bệnh lý đa dây thần kinh đơn độc.

Để thực hiện được điều đó, việc khảo sát chẩn đoán điện cần được thực hiện một cách đầy đủ và bài bản. Sinh lý bệnh của hội chứng ống cổ tay điển hình là tổn thương mất myelin, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng mà có thể có tổn thương sợi trục thứ phát kèm theo.

Do đó, bất kỳ sự chậm dẫn truyền nào của dây thần kinh giữa so sánh với dây thần kinh trụ đều có thể là do sự chậm dẫn truyền qua đường hầm cổ tay. Khả năng chẩn đoán tăng lên từ khoảng 75% sử dụng các khảo sát vận động và cảm giác thường quy đến khoảng 95% sử dụng các kỹ thuật nhạy cảm này.

Kỹ thuật ghi điện cơ đồ rất quan trọng trong việc phát hiện các tổn thương sợi trục thứ phát. Việc phát hiện tổn thương sợi trục thứ phát giúp bác sĩ lâm sàng tiên lượng và quyết định các phương pháp điều trị, can thiệp mạnh mẽ hơn điều trị nội khoa và các phương pháp bảo tồn.

Hội chứng ống cổ tay là bệnh lý tổn thương cục bộ dây thần kinh giữ tại ống cổ tay, là bệnh lý thường gặp và dễ chẩn đoán nhầm với các bệnh lý tổn thương thần kinh giữa khác như: bệnh lý rễ cổ, đám rối cánh tay, tổn thương thần kinh giữa đoạn khuỷu. Một số bệnh lý tổn thương đa dây thần kinh và tổn thương thần kinh trung ương cũng có các triệu chứng dễ nhầm với hội chứng ống cổ tay. Chẩn đoán điện là phương pháp thăm dò chức năng dẫn truyền dây thần kinh giữa, kết quả có giá trị như một tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán hội chứng ống cổ tay. Tuy nhiên, kỹ thuật này cần được thực hiện một cách đầy đủ và bài bản, nhằm phát hiện sự chậm dẫn truyền dây thần kinh giữa ngay cả khi triệu chứng không điển hình.

Khi có các triệu chứng gợi ý hội chứng ống cổ tay như: các triệu chứng đau lan từ cổ tay và cánh tay với rối loạn cảm giác ở bàn tay, cảm giác nhức buốt lan tỏa, ít khi khu trú bao gồm toàn bộ cánh tay, các rối loạn cảm giác (kim châm, bỏng buốt, tê bì ...) thường xuyên xuất hiện trong vùng phân bố của dây thần kinh giữa (ngón cái, ngón trỏ, ngón giữa, mặt ngoài ngón nhẫn), triệu chứng tăng lên khi vận động cổ tay. Bạn cần được thực hiện khảo sát chẩn đoán điện với bác sĩ chuyên khoa thần kinh, để được chẩn đoán sớm, chính xác hội chứng ống cổ tay, đồng thời tiên lượng và quyết định phương pháp điều trị tối ưu với từng mức độ.

Hiện tại, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã triển khai phẫu thuật hội chứng ống cổ tay với đường mổ nhỏ. Đặc biệt, với việc tiên phong khai các kỹ thuật chẩn đoán điện. Vinmec là một trong số ít địa chỉ triển khai các kỹ thuật chuyên sâu, với thiết bị hiện đại hãng NATUS (Mỹ), bác sĩ chuyên khoa sau thực hiện thăm khám, ghi và đọc kết quả sẽ đưa ra phương pháp chẩn đoán bệnh chính xác, giúp bệnh nhân có cơ hội phục hồi, điều trị hội chứng ống cổ tay an toàn và không để lại biến chứng.