Bệnh tiểu đường có di truyền không là câu hỏi mà nhiều người thắc mắc, đặc biệt là những người có tiền sử gia đình mắc bệnh lý này. Gen di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, đặc biệt là bệnh tiểu đường tuýp 2. Tuy nhiên, các yếu tố khác như chế độ ăn uống, lối sống, hoạt động thể chất cũng ảnh hưởng đến việc phát triển bệnh.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sỹ thuộc Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường
Bệnh tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2 bắt nguồn từ các nguyên nhân khác nhau. Các nhà khoa học đã xác định rằng bệnh tiểu đường có liên quan đến yếu tố di truyền, tuy nhiên, chỉ riêng di truyền thôi thì không đủ để dẫn đến bệnh.
Hai yếu tố chính gây ra hai loại bệnh này bao gồm:
- Gen bệnh tiểu đường được thừa hưởng từ gia đình.
- Các tác nhân từ môi trường kích hoạt gen gây bệnh.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, ở cặp song sinh cùng trứng, dù có bộ gen giống nhau nhưng chỉ có một người mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, trong khi người kia không bị ảnh hưởng. Với bệnh tiểu đường tuýp 2, nếu một người trong cặp sinh đôi mắc bệnh, nguy cơ người còn lại cũng mắc bệnh cao hơn từ 3 đến 4 lần.
2. Bệnh tiểu đường có di truyền không? Tiểu đường tuýp 1
Vậy bệnh tiểu đường có di truyền không, nhất là với tiểu đường tuýp 1? Phần lớn các trường hợp tiểu đường tuýp 1 xuất phát từ yếu tố nguy cơ di truyền từ cả cha lẫn mẹ. Các nhà khoa học cho biết hiện tượng này phổ biến hơn ở người da trắng, vì nhóm này có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất.
- Ngoài yếu tố di truyền, môi trường sống có thể có liên quan đến bệnh tiểu đường tuýp 1. Bệnh này có xu hướng xuất hiện nhiều vào mùa đông hơn mùa hè và phổ biến tại những vùng có khí hậu lạnh.
- Một nguyên nhân khác có thể là do virus. Một số loại virus chỉ gây ảnh hưởng nhẹ cho đa số người nhưng ở một số trường hợp khác, virus lại có thể gây khởi phát bệnh tiểu đường tuýp 1.
- Chế độ ăn sau khi sinh cũng được cho là có vai trò trong việc phát triển bệnh tiểu đường tuýp 1, vì các nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ được nuôi bằng sữa mẹ và ăn dặm muộn có khả năng mắc bệnh này thấp hơn.
3. Nguy cơ trẻ mắc tiểu đường tuýp 1
Nếu người thắc mắc bệnh tiểu đường có di truyền không là nam giới mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, xác suất con của người này bị tiểu đường tuýp 1 sẽ là 1/17. Đối với nữ giới mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, nếu sinh con trước tuổi 25, xác suất con mắc bệnh này là 1/25. Trường hợp sinh con sau 25 tuổi, nguy cơ giảm xuống 1/100.
Ngoài ra, nếu một người phát hiện mắc bệnh tiểu đường trước tuổi 11, nguy cơ con của người đó mắc bệnh cũng sẽ tăng lên gấp đôi. Trong trường hợp cả bố và mẹ đều mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, xác suất con mắc bệnh này dao động từ 1/10 đến 1/4.
Cứ mỗi 7 người bị tiểu đường tuýp 1, lại có một người đồng thời mắc hội chứng tự miễn nhiều tuyến nội tiết tuýp 2. Những người này không chỉ bị tiểu đường mà còn có thể mắc các bệnh như suy giáp, suy thượng thận và gặp rối loạn miễn dịch. Nếu một người mắc hội chứng này, tỷ lệ con của người đó mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 và hội chứng tự miễn là 1/2.
Một xét nghiệm chuyên biệt được thực hiện để đánh giá phản ứng của cơ thể với glucose, qua đó xác định độ tuổi của trẻ có nguy cơ cao nhất mắc bệnh tiểu đường.
Đối với những trẻ có anh chị em bị tiểu đường tuýp 1, một xét nghiệm đắt tiền hơn được tiến hành nhằm đo lượng kháng thể insulin tấn công các tế bào trong đảo tụy hoặc enzyme glutamic acid decarboxylase. Nếu mức độ các chỉ số này cao, trẻ sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường tuýp 1.
4. Bệnh tiểu đường có di truyền không? Tiểu đường tuýp 2
Bệnh tiểu đường tuýp 2 có mối quan hệ mật thiết với tiền sử bệnh trong gia đình. Tuy nhiên, các yếu tố môi trường, như lối sống và tình trạng thừa cân, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh.
Nếu một người có người thân mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, khó có thể khẳng định nguyên nhân bệnh của người đó là do lối sống hay do di truyền, nhưng cũng có thể là do cả hai yếu tố. Dù có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, các nghiên cứu cho thấy việc duy trì cân nặng hợp lý và rèn luyện thể lực có thể giúp ngăn ngừa hoặc trì hoãn bệnh tiểu đường tuýp 2.
5. Nguy cơ trẻ mắc tiểu đường tuýp 2
Tiểu đường tuýp 2 thường có yếu tố di truyền trong gia đình. Điều này không chỉ do di truyền mà còn do trẻ nhỏ dễ bắt chước thói quen ăn uống không lành mạnh và ít vận động từ cha mẹ.
6. Xét nghiệm di truyền và sàng lọc bệnh tiểu đường thế nào?
Bệnh tiểu đường có di truyền không luôn là mối quan tâm của những người có tiền sử gia đình mắc bệnh này. Sự lo lắng này là hoàn toàn có cơ sở, bởi các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, gen di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh. Để đáp ứng nhu cầu sàng lọc và tầm soát sớm, các xét nghiệm đột biến gen liên quan đến tiểu đường tuýp 2 đã được phát triển.
Tuy nhiên, việc đánh giá chính xác nguy cơ mắc bệnh dựa trên kết quả xét nghiệm gen vẫn còn nhiều hạn chế. Bởi lẽ, sự tương tác giữa các gen và môi trường sống vô cùng phức tạp, khiến việc xác định chính xác mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố trở nên khó khăn.
Ngoài yếu tố di truyền, một số yếu tố nguy cơ khác cũng cần được xem xét, bao gồm:
- Huyết áp cao.
- Chỉ số khối cơ thể.
- Tiền sử tiểu đường thai kỳ.
- Tình trạng tăng cholesterol và triglyceride máu.
Sự kết hợp của các yếu tố này cùng với tiền sử gia đình sẽ giúp đánh giá toàn diện hơn nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
Dù mang trong mình những gen có nguy cơ gây bệnh, mỗi người đều có thể chủ động kiểm soát cuộc sống của mình. Việc duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm ăn uống cân đối, tập luyện thường xuyên và kiểm soát cân nặng, sẽ giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ phát triển bệnh, thậm chí là ngăn ngừa bệnh tái phát.
Hiện tại, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có dịch vụ sàng lọc bệnh đái tháo đường và rối loạn mỡ máu dành cho những người có triệu chứng tiểu đường hoặc nghi ngờ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, tuýp 2. Gói này bao gồm các xét nghiệm định lượng máu và nghiệm pháp dung nạp đường uống (áp dụng khi kết quả đường máu lúc đói có dấu hiệu bất thường) nhằm phát hiện bệnh chính xác. Sau đó, bác sĩ sẽ đưa ra kết luận và hướng dẫn phòng ngừa, điều trị phù hợp, an toàn cho người bệnh.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
